Uprzywilejowana pozycja banków w zakresie dochodzenia zapłaty wierzytelności przejawia się w szczególności w uprawnieniu do wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych.

Bankowy tytuł egzekucyjny (BTE) jest instytucją uregulowaną w art. 96-98 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. Nr z 2002 r. Nr 72, poz.665 z późn. zm.). BTE umożliwia bankowi wszczęcie postępowania egzekucyjnego wobec dłużnika po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności. Bank nie jest więc zmuszony - w przeciwieństwie do innych wierzycieli cywilnoprawnych - występować z powództwem o zapłatę przeciwko swoim dłużnikom, co w istotny sposób ułatwia dochodzenie roszczeń wynikających z czynności bankowych.

Wierzytelności, których bank nie zdołał odzyskać w toku postępowania egzekucyjnego wszczętego na podstawie BTE są najczęściej zbywane firmom windykacyjnym, które podejmują wobec dłużników kolejne działania. Jednak po dokonaniu cesji BTE staje się bezużyteczny dla nabywcy wierzytelności nie będącego bankiem. Firma windykacyjna chcąc wszcząć wobec dłużnika postępowanie egzekucyjne nie może skorzystać z BTE i musi najpierw wystąpić z powództwem o zapłatę i uzyskać nakaz zapłaty lub wyrok. Są jednak sytuacje, w których BTE, pomimo swojej bezużyteczności w przedmiocie możliwości wszczęcia egzekucji może się okazać dla nabywcy wierzytelności niezwykle użyteczny w postępowaniu sądowym. Dzieje się tak w przypadku podniesienia przez dłużnika zarzutu przedawnienia roszczenia.

Należy sobie jednak wcześniej uświadomić, iż bankowy tytuł egzekucyjny nie korzysta z powagi rzeczy osądzonej (res iudicata) i nie wywołuje skutków prawnych na gruncie art. 125 k.c. Wierzytelność stwierdzona w BTE nie jest traktowana jak roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu i nie przedawnia się w terminie, o którym mowa we wskazanym przepisie (10 lat). Wystawienie BTE przez bank nie wywołuje ponadto skutków na gruncie art. 123 § 1 k.c. (nie przerywa biegu przedawnienia roszczenia). Do przerwania biegu przedawnienia dochodzi jednak w sytuacji, gdy bank po uprzednim wystawieniu BTE wystąpi do sądu z wnioskiem o nadanie mu klauzuli wykonalności. Co prawda przez wiele lat toczyły się w środowisku prawniczym spory o to, czy wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przerywa bieg przedawnienia, to w obecnym stanie prawnym nie ma już co do tego wątpliwości, czego potwierdzeniem jest min. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2004 r. (III CZP 101/03, OSNC Nr 4/2005, poz. 58). Sąd Najwyższy w podjętej uchwale w sposób wyraźny stwierdza, iż wniosek o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu przerywa bieg przedawnienia.

I właśnie ta czynność banku ma niekiedy niebagatelne znaczenie dla nabywcy wierzytelności i wyniku postępowania wszczętego na skutek powództwa wytoczonego wobec dłużnika. Jeżeli bowiem dłużnik podniesie w postępowaniu sądowym zarzut przedawnienia, należy w pierwszej kolejności zweryfikować otrzymaną od banku dokumentację kredytową i ustalić, czy bank wystawił BTE i następnie wystąpił z wnioskiem o nadanie mu klauzuli wykonalności. Jeżeli taka sytuacja miała miejsce, bieg przedawnienia został przerwany i zaczął biec na nowo i to bez względu na to, czy bank skierował następnie sprawę na drogę postępowania egzekucyjnego. Jeżeli nowy wierzyciel wniósł pozew przed upływem „nowego” terminu przedawnienia, zarzut dłużnika może zostać skutecznie obalony.

Autor: Przemysław Jamróz