Podział majątku dorobkowego jest problemem, przed którym staje większość rozwiedzionych. O ile w skład tego majątku nie wchodzą nieruchomości, spory są najczęściej rozwiązywane na drodze pozasądowej. O nieruchomości natomiast najczęściej wszczynane są spory, które mogą trwać miesiącami (wariant optymistyczny) lub latami (wariant realistyczny).

Spory są tym bardziej zagorzałe i problematyczne, im nieruchomości jest mniej. Gdy małżonkowie zamieszkiwali wspólnie w jednym mieszkaniu lub domu i nie mają zamiaru takiego stanu utrzymywać po rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód, jedna ze stron musi ustąpić, wyprowadzić się i zadowolić spłatą swojego udziału. Ale droga do uzyskania należnych pieniędzy bywa długa i wyboista. Poniżej przedstawione zostały sposoby zniesienia współwłasności pomiędzy rozwiedzionymi małżonkami oraz szacunkowe koszty z tym związane.

Umowny podział majątku

Umowny podział majątku lub zniesienie współwłasności rzeczy wspólnych wchodzi w grę wówczas, gdy pomiędzy byłymi małżonkami istnieje porozumienie co do sposobu podziału. Jeżeli przedmiotem podziału są wyłącznie rzeczy ruchome, umowa może być w zasadzie zawarta w dowolnej formie. Małżonkowie w drodze umowy ustalają, jakie składniki majątku wspólnego przypadają na własność każdego z nich oraz ustalają wysokość ewentualnej dopłaty tytułem wyrównania udziałów. W przypadku pojazdów konieczne jest zawarcie umowy na piśmie z oczywistych względów – wydział komunikacji musi mieć dowód zawarcia umowy, gdyż tylko na tej podstawie jest możliwe przerejestrowanie pojazdu. Gdy żaden z byłych małżonków nie jest zainteresowany przejęciem ruchomości na własność, najrozsądniejszym rozwiązaniem jej wspólne spieniężenie i podział uzyskanych w ten sposób środków.

Tam gdzie w skład majątku dorobkowego wchodzi nieruchomość (jedna lub kilka) a także użytkowanie wieczyste albo spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, podział wymaga zawarcia umowy w formie aktu notarialnego, co znacznie podnosi koszty całej operacji. Wysokość taksy notarialnej jest uzależniona od wartości nieruchomości i wynosi (stawka maksymalna):
1) do 3000 zł – 100 zł;
2) powyżej 3000 zł do 10 000 zł – 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł;
3) powyżej 10 000 zł do 30 000 zł – 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł;
4) powyżej 30 000 zł do 60 000 zł – 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł;
5) powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł – 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60 000 zł;
6) powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł – 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł;
7) powyżej 2 000 000 zł – 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł, a w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn nie więcej niż 7500 zł.

Oprócz taksy notarialnej konieczne jest jeszcze poniesienie kosztów związanych ze stosownymi zmianami w księgach wieczystych oraz kosztów wydania odpisów aktu notarialnego.

Sądowy podział majątku

Sądowy podział majątku jest oczywiście konieczny w przypadku braku porozumienia co do sposobu tego podziału. Postępowanie w sprawie o podział majątku dorobkowego ma charakter nieprocesowy, co dla przeciętnego uczestnika takiego postępowania ma niewielkie znaczenie. Podział sądowy zawsze może się okazać drogą przez mękę trwającą miesiącami lub latami, może się także wiązać z koniecznością powoływania biegłych w celu oszacowania wartości składników majątkowych podlegających poddziałowi.

Biorąc pod uwagę czas konieczny na doprowadzenie do uzyskania prawomocnego orzeczenia sądu, koszty (początkowe) sądowego podziału majątku wydają się najmniej istotną przeszkodą. A są one następujące:

Art. 38 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych: 1. Opłatę stałą w kwocie 1000 złotych pobiera się od wniosku o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej. 2. Jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału tego majątku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 złotych.

Sądowy podział majątku bywa koniecznością w przypadku braku porozumienia ale bywa także alternatywą dla umowy notarialnej obejmującej nieruchomości. Jeżeli strony, pomiędzy którymi nie istnieje spór w przedmiocie sposobu podziału majątku nieruchomego chcą zaoszczędzić kilka lub kilkanaście tysięcy złotych i nie zależy im na czasie, powinny rozważyć podział sądowy.

Istnieje jeszcze jeden sposób pozwalający na tani podział majątku dorobkowego – zawarcie ugody sądowej w trybie zawezwania drugiej strony do próby ugodowej. Zawezwanie do próby ugodowej może się także przyczynić do wysondowania zamiarów drugiej strony i nawet jeżeli nie dojdzie do zawarcia ugody, pozwala ocenić czas i nakłady konieczne na doprowadzeni do uzyskania korzystnego rozstrzygnięcia w postępowaniu sądowym. Zawezwanie do próby ugodowej wydaje się także dobrym rozwiązaniem na zniesienie współwłasności lub podział majątku, w skład którego wchodzą nieruchomości – wszak ugoda zawarta przed sądem, jak powszechnie wiadomo, ma moc wyroku sądowego. Ale rozwiązanie takie nie jest zbyt często praktykowane i według stanowiska niektórych przedstawicieli doktryny i judykatury, jest traktowane jako próba obejścia tanim kosztem przepisów, które dla podziału majątku dorobkowego w skład którego wchodzą nieruchomości zastrzegają formę szczególną aktu notarialnego. Także niektóre sądy wieczystoksięgowe odmawiały dokonywania zmian w księgach wieczystych na podstawie ugód zawartych w tym trybie.

Autor: Przemysław Jamróz