Weksel znajdujący się w posiadaniu wierzyciela jest instrumentem chętnie wykorzystywanym w sytuacji, gdy zachodzi konieczność dochodzenia przed sądem zapłaty należności od dłużnika. Wielu wierzycieli stosuje weksle w celu zabezpieczenia ewentualnej przyszłej wierzytelności wynikającej z umowy.

Z reguły weksel zabezpieczający przyszłe roszczenia wynikające np. z umowy pożyczki ma charakter weksla in blanco (niezupełnego). Dodatkowo pomiędzy stronami najczęściej jest sporządzane porozumienie (tzw. deklaracja wekslowa), która zawiera upoważnienie dla posiadacza weksla (wierzyciela) do uzupełnienia weksla oraz inne postanowienia precyzujące okoliczności, w których weksel może zostać uzupełniony.

Z wekslem in blanco jest ten problem, że zawiera - co do zasady - jedynie podpis wystawcy (aktualnego lub potencjalnego dłużnika) a pozostałe elementy: termin płatności, miejsce płatności, nazwisko osoby, na której rzecz zapłata ma być dokonana czy data i miejsce wystawienia weksla są uzupełniane według uznania wierzyciela, w granicach zawartego w deklaracji wekslowej upoważnienia, jeżeli taka deklaracja została sporządzona. To z kolei rodziło w przeszłości szereg wątpliwości związanych z przedawnieniem ewentualnych roszczeń, których zabezpieczeniem był właśnie weksel in blanco oraz możliwością podniesienia przez dłużników zarzutów. Powszechnie akceptowano bowiem pogląd, że zobowiązanie wekslowe ma byt samodzielny a początek biegu terminu przedawnienia roszczenia z weksla rozpoczyna się z dniem płatności wpisanym na wekslu przez wierzyciela wekslowego. Rzadziej natomiast zwracano uwagę na to, kiedy weksel został przez wierzyciela wekslowego uzupełniony.

W przypadku gdy weksel in blanco ma charakter gwarancyjny – zabezpieczający inną należność, pomiędzy dłużnikiem i wierzycielem występują dwa rodzaje stosunku: podstawowy - wynikający najczęściej z umowy, na podstawie której powstało zobowiązanie oraz wekslowy – wynikający z udzielonego zabezpieczenia w postaci weksla. Oczywiście, gdy upłynie termin przedawnienia roszczenia wynikającego ze stosunku podstawowego, dłużnik może uchylić się od jego spełnienia zgodnie z ogólną zasadą wypływającą z art. 117 § 2 Kodeksu cywilnego. Zdarzają się jednak sytuacje, w których wierzyciele już po upływie terminu przedawnienia roszczenia wynikającego ze stosunku podstawowego uzupełniają weksel in blanco i na jego podstawie dochodzą zapłaty należności w postępowaniu sądowym. W takiej sytuacji dłużnik może skutecznie podnieść zarzuty, które doprowadzą do oddalenia powództwa. Nie chodzi tutaj jednak o klasyczny zarzut przedawnienia w oparciu o art. 117 § 2 k.c. lecz o zarzut naruszenia art. 10 Prawa wekslowego tj. uzupełnienie weksla niezgodnie z udzielonym upoważnieniem.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 lutego 2008 r. II CSK 522/07 przychyla się do poglądu, że treścią upoważnienia zawartego w deklaracji wekslowej towarzyszącej wystawieniu weksla in blanco, wręczanego dla zabezpieczenia określonego roszczenia, jest objęte uzupełnienie weksla przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. Z kolei w  wyroku z dnia 14 lipca 2006 II CSK 75/06 Sąd Najwyższy stwierdza, że użycie w deklaracji wekslowej zwrotu przewidującego możliwość wypełnienia weksla w każdym czasie oznacza dowolną chwilę, ale tylko przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. Użycie w deklaracji wekslowej zwrotu o możliwości opatrzenia weksla in blanco datą płatności według uznania wierzyciela może być rozumiane jako dowolna data, ale mieszcząca się w okresie od dnia wymagalności zabezpieczonego wekslem roszczenia do dnia upływu terminu jego przedawnienia. Odmienne stanowisko prowadziłoby do nieusprawiedliwionej dodatkowej ochrony roszczeń przedawnionych i praktycznie nieograniczonej w czasie odpowiedzialności dłużnika wekslowego.

Z powyższego wynika, że jeżeli weksel in blanco został uzupełniony choćby na krótko przed upływem terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, to dłużnik nie będzie w stanie skutecznie podnieść zarzutu naruszenia art. 10 Prawa wekslowego, choćby wierzyciel wystąpił z powództwem o zapłatę już po przedawnieniu roszczenia ze stosunku podstawowego ale przed upływem terminu przedawnienia roszczenia wynikającego ze stosunku wekslowego.

Autor: Przemysław Jamróz