Wypadek przy pracy może się przytrafić każdemu, choćby nawet stosował się ściśle do obowiązujących w zakładzie pracy zasad i środków ostrożności. Gdy już takowe zdarzenie ma miejsce, oznacza to dla ubezpieczonego początek długiej batalii z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, który - pomijając przypadki oczywiste - kierując się troską o finanse publiczne, w pozostałych (nieoczywistych) przypadkach będzie próbował udowodnić, że wypadek nie jest wypadkiem a jeżeli nawet jest - to nie jest wypadkiem przy pracy w rozumieniu przepisów ustawy.

Definicja wypadku przy pracy została zawarta ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.) Zgodnie z powołaną ustawą, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą, tj. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych, podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia lub w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. Urazem natomiast, zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 13 ustawy, jest uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego. Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktowany jest wypadek, któremu pracownik uległ: w czasie podróży służbowej, w okolicznościach innych niż określone wyżej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań, podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Także szereg innych zdarzeń ustawa kwalifikuje jako wypadek przy pracy, np. uraz lub śmierć, które nastąpiły podczas: uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe, wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych itp.

Z tytułu wypadku przy pracy pracownikowi (lub członkowi rodziny - jeżeli następstwem wypadku jest śmierć pracownika) mogą przysługiwać następujące świadczenia: zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, jednorazowe odszkodowanie, renta z tytułu niezdolności do pracy - w tym renta szkoleniowa, renta rodzinna, dodatek pielęgnacyjny, dodatek do renty rodzinnej - dla sieroty zupełnej, pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

Uzyskanie świadczeń jest uzależnione od spełnienia określonych wymogów, z których podstawowym jest sporządzenie protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy według wzoru ustalonego w przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 16.09.2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz. U. nr 227, poz. 2298). Protokół sporządza powołany przez pracodawcę zespół powypadkowy, którego zadaniem jest ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku oraz ustalenie czy wypadek pozostawał w związku z pracą. Oczywiście w przypadku osób nie pozostających w stosunku pracy (np. prowadzących działalność gospodarczą), sporządzenie protokołu nie jest możliwe. W takich przypadkach sporządzana jest karta wypadku przez podmiot wskazany w ustawie (w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą podmiotem tym jest ZUS).

Należy pamiętać, że świadczenia z tytułu wypadku przy pracy nie przysługują, jeżeli jego wyłączną przyczyną jest udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia (umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa), jak również w sytuacji, gdy ubezpieczony przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku wskutek nietrzeźwości lub na skutek zażycia środków odurzających lub substancji psychotropowych. Wyłączenia te nie dotyczą jednak członków rodziny ubezpieczonego, którzy zachowują opisanych powyżej przypadkach prawa do świadczeń określonych w ustawie wypadkowej.

W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą świadczenia nie przysługują także, jeżeli zaległość w opłacaniu składek na ubezpieczenie wypadkowe wynosi więcej niż 6,60 zł. Zaległość nie powoduje utraty praw do świadczeń jako takich lecz uzależnia ich uzyskanie od spłaty zaległości. Jeżeli spłata nie nastąpi w ciągu sześciu miesięcy od dnia wypadku, prawa do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, jednorazowego odszkodowania i świadczeń na pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne ulegają przedawnieniu.

Autor: Przemysław Jamróz