Wyrok wstępny

Nie każdy, kto występuje na drogę sądową z roszczeniem o zapłatę jest przekonany, że jego żądanie jest uzasadnione tak co do zasady jak i wysokości. A w wielu przypadkach wszczęcie i kontynuowanie procesu wiąże się z koniecznością poniesienia znacznych kosztów, które – w przypadku przegranej – nie będą możliwe do odzyskania.

Jako przykład kosztów stanowiących poważne obciążenie budżetu powoda można wskazać wszelkiego rodzaju opinie biegłych, których celem jest ustalenie wysokości należnego powodowi roszczenia (np. sprawy odszkodowawcze). Ryzykowne z punktu widzenia powoda jest ponoszenie kosztów zmierzających do ustalenia należnego roszczenia, jeżeli nie ma nawet pewności, że jego żądanie jest słuszne co do zasady. Jeżeli więc domniemany wierzyciel nie jest przekonany co do zasadności swojego roszczenia, przed ustaleniem jego wysokości w drodze opinii biegłych może skorzystać z rozwiązania, które pozwoli mu wyeliminować ryzyko poniesienia zbędnych kosztów.

W sytuacji, gdy roszczenie dochodzone przed sądem jest sporne tak co do zasady jak i wysokości, sąd – zgodnie z art 318 kodeksu postępowania cywilnego – może wydać wyrok wstępny, w którym uzna roszczenie co do zasady za usprawiedliwione bądź nie. Jeżeli roszczenie uzna za usprawiedliwione co do zasady, w przedmiocie spornej wysokości roszczenia sąd zarządzi dalszą rozprawę, bądź jej odroczenie. Wyrok wstępny co do zasady oznacza, że dalsze postępowanie będzie ograniczone wyłącznie do spornej wysokości roszczenia.

Wydanie korzystnego dla powoda wyroku wstępnego co do zasady z pewnością ułatwia podjęcie decyzji co do dalszego ponoszenie kosztów w procesie, których celem jest ustalenie ostatecznej wysokości roszczenia. Sam proces jest wówczas obarczony znacznie mniejszym ryzykiem i powód może liczyć na zwrot kosztów (jeżeli nie w całości to przynajmniej w części) od strony przeciwnej.

Należy pamiętać, że jakkolwiek wyroki wstępne sądy mogą wydawać z urzędu, to jednak w praktyce raczej rzadko decydują się na takie rozwiązanie. Tak więc to strona zainteresowana takim rozstrzygnięciem powinna zgłosić stosowny wniosek – im szybciej, tym lepiej. Nie ma jednak gwarancji, że sąd się do wniosku przychyli, zwłaszcza jeżeli nie zostanie on odpowiednio umotywowany lub jeżeli sąd nie znajdzie ku temu odpowiednich przesłanek. Oczywiście wyrok wstępny co do zasady nie zostanie wydany w sytuacji, gdy sporna będzie jedynie wysokość roszczenia.

Wyrok wstępny podlega zaskarżeniu w drodze apelacji. Do czasu jego uprawomocnienia sąd nie ma możliwości wydania wyroku kończącego postępowanie w sprawie oraz nie ma możliwości rozstrzygnięcia o kosztach.

Ciekawym zagadnieniem w kontekście wyroków wstępnych jest możliwość podniesienia przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczenia. Opierając się dotychczasowym dorobku orzeczniczym Sądu Najwyższego należy przyjąć, że po uprawomocnieniu się wyroku wstępnego pozwany nie może skutecznie bronić się zarzutem przedawnienia roszczenia uznanego co do zasady za usprawiedliwione.

Autor: Przemysław Jamróz