Z dotacji unijnych korzysta obecnie wielu beneficjentów, a szeroko pojęte dopłaty w istotny sposób przyczyniają się do rozwoju sektora prywatnego i publicznego. Co jednak w sytuacji, gdy profitent dotacji jest jednocześnie dłużnikiem, przeciwko któremu komornik lub poborca skarbowy prowadzi postępowanie egzekucyjne?

Liczne egzekucje, w których dochodziło do zajęcia rachunków bankowych oraz znajdujących się na nich środków z dotacji sprawiły, że pytanie to stało się wyjątkowo aktualne.

Dotacja nietykalna

W dniu 8 kwietnia 2014r. ustawodawca wprowadził do Kodeksu postępowania cywilnego art. 831 § 1 pkt. 2a), zgodnie z którym „Nie podlegają egzekucji środki pochodzące z programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 885, 938 i 1646), chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z realizacją projektu, na który środki te były przeznaczone”.

Mowa tu o dopłatach pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegających zwrotowi środkach z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) czyli o dotacjach pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi, czyli między innymi tak zwanych funduszy europejskich.

Problemy praktyczne

Zgodnie z nową regulacją prawną, nie jest możliwe prowadzenie egzekucji ze środków pochodzących z dotacji. Praktyka stosowania prawa pokazała jednak, że nawet po wprowadzeniu nowych przepisów dochodziło do sytuacji wzbudzających wiele wątpliwości. Sąd Najwyższy rozwiał je poprzez orzecznictwo w sprawie egzekucji z rachunku bankowego fundacji, na koncie której znajdowały się środki pieniężne pochodzące z unijnego dofinansowania.

Co istotne, w omawianym przypadku, bank nie poinformował komornika, iż prócz majątku dłużnika na rachunku znajdują się także środki pochodzące z dotacji. W uchwale z dnia 26 lutego 2015r., sygn. III CZP 104/14, Sąd Najwyższy szeroko wyjaśnił brzmienie nowych przepisów prawnych. Najważniejszym wnioskiem płynącym z orzeczenia była konieczność starannego postępowania banku, który prowadzi rachunek dłużnika.

To właśnie bank powinien bacznie kontrolować, jakiego rodzaju środki znajdują się na rachunku klienta, a gdy okaże się, że mamy do czynienia z dotacją unijną, niezwłocznie poinformować o tym fakcie komornika. Jedyny wyjątek stanowi egzekucja wierzytelności powstałej w ramach projektu dłużnika, na który otrzymał on środki unijne.

Egzekucja majątku z dotacji tylko w jednym wypadku

Zakaz egzekucji ze środków unijnych nie byłby pełny i kompletny bez dodatkowych regulacji zawartych w art. 831 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, który wprost stanowi, że nie jest także możliwa egzekucja ze środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych powstałych w ramach realizacji projektu, na który przeznaczone były pieniądze pochodzące z programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, przez okres jego trwałości wskazany w umowie o dofinansowanie projektu.

Egzekucja z majątku beneficjenta, który powstał za pieniądze z dotacji będzie zatem możliwa, ale dopiero po upływie okresu trwałości projektu wskazanego w umowie o dofinansowanie.

Podstawa prawna:
- art. 831 § 1 pkt. 2a) Kodeksu postępowania cywilnego,
- art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 Ustawy o finansach publicznych.

Autor: Tomasz Kaczorowski, adwokat z Kancelarii JKP Adwokaci we Wrocławiu