Abolicja staje się faktem

Umorzenie obecnym i byłym przedsiębiorcom zaległych składek na ZUS postulowano już od dawna. Od lutego 2012 roku trwały także prace nad projektem ustawy, która miała to urzeczywistnić. W końcu, po kilkunastu miesiącach prac, ustawa o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą została przyjęta przez Sejm, Senat i ostatecznie podpisana przez Prezydenta w dniu 18 grudnia 2012 r.

Najwyraźniej ktoś w końcu zauważył, że korzyści płynące z egzekucji zaległych składek są mało satysfakcjonujące i znacznie lepiej będzie, gdy całe rzesze pogrążonych w długach oraz szarej strefie przedsiębiorców będą mogły się uaktywnić i legalnie zarabiać na życie, przysparzając także budżetowi dodatkowych środków.

Ustawa powinna rozwiązać problemy nie tylko tych przedsiębiorców, którzy prowadzili działalność gospodarczą i z powodów czysto ekonomicznych nie byli w stanie opłacać należnych składek, ale również tych, którzy nieformalnie „zawieszali działalność” (choć nie było ku temu podstaw prawnych) lub bezpodstawnie (zdaniem ZUS) korzystali z możliwości wyboru tytułu ubezpieczenia w przypadku ich zbiegu (np. zbieg działalności gospodarczej z pracą nakładczą). Co oczywiste jednak, ustawa nie warunkuje możliwości umorzenia składek od wystąpienia określonych przyczyn, które doprowadziły do powstania zadłużenia, więc skorzystają na jej uregulowaniach także ci, którzy celowo i z premedytacją uchylali się od obowiązku odprowadzania składek.

Umorzenie może obejmować wyłącznie składki za okres od dnia 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2009 r. oraz należne od nich odsetki za zwłokę, opłaty prolongacyjne, koszty upomnień, opłaty dodatkowe, a także koszty egzekucyjne naliczone przez dyrektora oddziału ZUS, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego. Nie będzie to jednak następowało z urzędu lecz na wniosek przedsiębiorcy - dłużnika. Wniosek musi być złożony w terminie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Wyjątkiem jest sytuacja, w której decyzję o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym lub decyzję o wysokości zadłużenia z tytułu składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne ZUS wyda po dniu wejścia w życie ustawy - wtedy wniosek o umorzenie można będzie złożyć w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się tej decyzji, chyba że termin 24-miesięczny liczony od dnia wejścia w życie ustawy okaże się dłuższy.

Umorzenie nie obejmie składek za pracowników należnych do dnia 28 lutego 2009 r. jak również składek za pracowników i samego przedsiębiorcę należnych po dniu 28 lutego 2009. r. Aby skorzystać z dobrodziejstwa umorzenia, konieczne będzie uregulowanie tych składek w ciągu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji ZUS określającej warunki umorzenia lub przynajmniej zawarcie układu ratalnego (warunek umorzenia będzie spełniony po zrealizowaniu układu).

Przedsiębiorcy, którzy zawarli z ZUS układy ratalne obejmujące spłatę składek, które na mocy ustawy podlegałyby umorzeniu również nie będą pokrzywdzeni. Składki objęte układem zostaną umorzone na ich wniosek, jeżeli będą dotyczyły okresu od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. oraz zostaną spełnione pozostałe warunki umorzenia. Z pewnością mniej powodów do satysfakcji będą mieli ci, którzy spłacili swoje należności przed dniem wejścia w życie ustawy, gdyż nie przysługuje im oczywiście żadne roszczenie o ich zwrot. Skromne pocieszenie może ich spotkać tylko wówczas, gdy szczęśliwie doczekają wieku emerytalnego, gdyż okres, za który składki zostaną umorzone nie będą podlegały uwzględnieniu przy ustalaniu prawa i wysokości emerytur i rent z ubezpieczeń społecznych oraz innych świadczeń, do których prawo uzależnione jest od posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. Co więcej, jeżeli osoby, które nabyły już prawa do takich świadczeń ale posiadają nadal zadłużenie za wskazany okres zdecydują się na złożenie wniosku o umorzenie, muszą się liczyć z obniżeniem świadczeń i koniecznością zwrotu ich nadpłaconej części (emeryci) lub nawet całkowitą utratą prawa do świadczeń (np. renty). Rozwiązanie takie wydaje się jednak całkowicie logiczne i sprawiedliwe, gdyż w przeciwnym wypadku oznaczałoby, iż niektórzy świadczeniobiorcy odnieśliby podwójną korzyść (z jednej strony umorzenie składek, z drugiej zaś wyższe świadczenia wyliczone na podstawie okresów, za które składki umorzono).

Nie wszyscy przedsiębiorcy traktowani są przez ustawę na jednakowych zasadach. Wprowadzono bowiem dwie kategorie podmiotów, którym ustawa przyznaje prawo do wystąpienia z wnioskiem o umorzenie. Pierwszą kategorię stanowią przedsiębiorcy, którzy przed dniem 1 września 2012 r. zakończyli prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej i nie prowadzą jej w dniu wydania decyzji o warunkach umorzenia. Przedsiębiorcy ci mogą skorzystać z możliwości umorzenia w zasadzie „od ręki” - muszą tylko złożyć stosowny wniosek i spełnić warunki. W przypadku pozostałych przedsiębiorców, którzy nie zlikwidowali działalności gospodarczej przed dniem 1 września 2012 r. konieczne będzie jeszcze oczekiwanie na decyzję Komisji Europejskiej stwierdzającą, że umorzenie nie stanowi pomocy publicznej w rozumieniu art. 107 ust.1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej lub stwierdzającej, że umorzenie stanowi pomoc publiczną zgodną z rynkiem wewnętrznym. Brak decyzji KE nie jest przeszkodą do złożenia wniosku, jednak decyzja ZUS o warunkach umorzenia nie będzie podjęta do czasu ogłoszenia decyzji KE.

Autor: Przemysław Jamróz