Europejskie postępowanie nakazowe w zarysie

Europejskie postępowanie nakazowe wprowadzono do polskiego porządku prawnego ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 234, poz. 1571), przy czym przepisy te (art. 505(15)-505(20) k.p.c.) mają charakter pomocniczy wobec postanowień Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. nr 1896/2006 ustanawiającego postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty, które stosuje się bezpośrednio.

Dzięki wprowadzeniu w UE przepisów dotyczących europejskiego postępowania nakazowego nastąpiło uproszczenie i przyspieszenie postępowania w sprawie dochodzenia roszczeń pomiędzy podmiotami z różnych państw członkowskich. Europejskie postępowanie nakazowe jest coraz częściej wykorzystywanym trybem postępowania w sprawach cywilnych i handlowych, w których występuje element transgraniczny tzn. przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce stałego pobytu w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu rozpoznającego sprawę.

Postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty jest sformalizowane, co akurat należy poczytywać jako jego zaletę. Zarówno pozew, jak i inne pisma procesowe wnoszone są na urzędowych formularzach, których wzory stanowią załącznik do rozporządzenia nr 1896/2006: formularz A - pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty, formularz B - wezwanie powoda o uzupełnienia lub poprawienia pozwu, formularz C - propozycja zmiany pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty skierowana do powoda, formularz D - postanowienie o odrzuceniu pozwu, formularz E - postanowienie o wydaniu Europejskiego Nakazu Zapłaty, formularz F - sprzeciw od Europejskiego Nakazu Zapłaty, formularz G - stwierdzenie wykonalności.

Pozew wnosi się na formularzu A. Co ciekawe, powód nie ma obowiązku dołączania do pozwu dowodów uzasadniających roszczenie i ogranicza się jedynie do ich opisania - podobnie jak w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Gdy występują braki pozwu (usuwalne), sąd umożliwia powodowi jego uzupełnienie lub poprawienie, chyba że roszczenie jest oczywiście nieuzasadnione lub pozew jest niedopuszczalny. W tym celu sąd korzysta z formularza B. Sąd określa także termin, który uważa za odpowiedni w danych okolicznościach i może go przedłużać według własnego uznania.

Jeżeli zdaniem sądu roszczenie jest uzasadnione jedynie w części, sąd przedstawia powodowi propozycję wydania europejskiego nakazu zapłaty na określoną kwotę Powód udziela odpowiedzi, zwracając formularz C przesłany mu przez sąd. Jeżeli powód nie prześle odpowiedzi w terminie wyznaczonym przez sąd lub odrzuci propozycję sądu, sąd odrzuca w całości pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty.

Odrzucenie pozwu może nastąpić także z innych przyczyn (np. gdy roszczenie zdaniem sądu będzie bezzasadne), przy czym nie zamyka to nie zamyka to powodowi możliwości dochodzenia roszczenia w nowym pozwie o wydanie europejskiego nakazu zapłaty lub przy zastosowaniu dowolnej innej procedury przewidzianej prawem państwa członkowskiego. O przyczynach odrzucenia pozwu powód jest informowany przy użyciu formularza D.

Jeżeli pozew okaże się pod względem merytorycznym i formalnym poprawny, opłacony i uzasadniony, sąd wydaje europejski nakaz zapłaty przy użyciu formularza E oraz doręcza go pozwanemu wraz z pozwem. Pozwany może wnieść do sądu wydania sprzeciw przy użyciu formularza F. W sprzeciwie pozwany wskazuje, że kwestionuje roszczenie, bez konieczności precyzowania dowodów. W przypadku wniesienia sprzeciwu dalsze postępowanie odbywa się przed właściwymi sądami w państwie członkowskim wydania, zgodnie z przepisami regulującymi zwykłe postępowanie cywilne. Oczywiście powód jest informowany o tym, czy pozwany wniósł sprzeciw i czy nastąpiło przekazanie sprawy do zwykłego postępowania cywilnego.

Jeżeli do sądu wydania nie wpłynie sprzeciw, sąd wydania niezwłocznie stwierdza wykonalność europejskiego nakazu zapłaty przy użyciu formularza G i przesyła wykonalny europejski nakaz zapłaty powodowi. Europejski nakaz zapłaty, który stał się wykonalny w państwie członkowskim wydania, jest uznawany i wykonywany w innych państwach członkowskich bez potrzeby stwierdzania wykonalności i bez możliwości sprzeciwienia się jego uznaniu.

Jak we wszystkich sprawach zawierających element transgraniczny, najbardziej problematyczną kwestią jest ustalenie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i wydania nakazu zapłaty. Oczywiście problemów nie będzie, jeżeli strony ustala właściwość umowną. W pozostałych przypadkach konieczne będzie ustalenie tej właściwości w oparciu o odrębne przepisy, głównie rozporządzenie nr 44/2001 z 22 grudnia 2000 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. Co do zasady, przedsiębiorcy mający siedzibę na terytorium danego państwa mogą być pozywani tylko przed sądy tego państwa. Jednak od tej zasady istnieją wyjątki. Art. 5 rozporządzenia nr 44/2001 stanowi, iż osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, może być pozwana w innym państwie członkowskim jeżeli przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy - przed sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane. W rozumieniu niniejszego przepisu - i o ile co innego nie zostało uzgodnione - miejscem wykonania zobowiązania jest: w przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych - miejsce w państwie członkowskim, w którym rzeczy te zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone, zaś w przypadku świadczenia usług - miejsce w państwie członkowskim, w którym usługi zgodnie z umową były świadczone albo miały być świadczone.

Jeżeli natomiast roszczenie dotyczy umowy zawartej przez konsumenta w celu niezwiązanym z jego działalnością gospodarczą lub zawodową, i w przypadku gdy konsument jest stroną pozwaną, właściwe są wyłącznie sądy państwa członkowskiego, w którym strona pozwana ma miejsce zamieszkania.

Autor: Przemysław Jamróz