Martwe spółki wkrótce zaczną znikać z KRS

Rejestr przedsiębiorców KRS liczy sobie już ponad 10 lat i nie da się ukryć, że stopień jego „zaśmiecenia” jest już mocno zaawansowany. W związku z nowelizacją ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym stworzono w końcu mechanizmy umożliwiające oczyszczenie rejestru z podmiotów, które istnieją tylko w rzeczywistości wirtualnej, jak również podmiotów, których wiarygodność jest co najmniej wątpliwa.

Wskazana nowelizacja z 7 listopada ubiegłego roku ma na celu nie tylko uporządkowanie i uaktualnienie rejestru ale także zwiększenie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego. Jak bowiem czytamy w uzasadnieniu do projektu nowelizacji „w ponad dziesięcioletniej praktyce funkcjonowania KRS zarówno w praktyce jak i w orzecznictwie zidentyfikowano problem tzw. podmiotów martwych. Są to podmioty wciąż figurujące w KRS, jednak nie wykonujące obowiązków rejestrowych, nieprowadzące działalności i nieposiadające majątku. Oczywistym jest, że sam fakt istnienia takich podmiotów osłabia wiarygodność rejestru i kwestionuje szereg domniemań – w szczególności domniemanie prawdziwości wpisu. Zatem każdy przypadek obecności w rejestrze podmiotu martwego jest sytuacją niepożądaną z punktu widzenia bezpieczeństwa obrotu gospodarczego – i powinien być wyeliminowany”.

W poprzedzającym nowelizację stanie prawnym nie było w zasadzie prawnych możliwości unicestwienia podmiotu, który stał się niewypłacalny i nie posiadał zarazem „zdolności upadłościowej” z uwagi na brak majątku pozwalającego na prowadzenie upadłości (tzw. ubóstwo masy). Istnienie takich spółek zawsze związane jest z ryzykiem dla innych uczestników obrotu gospodarczego, gdyż wcale nierzadkie są przypadki, w których zdesperowani lub nieuczciwi wspólnicy całkowicie niewypłacalnych spółek nadal zaciągają zobowiązania, których wyegzekwowanie jest następnie niemożliwe.

Nowelizacja przyznaje sądom rejestrowym kompetencje do wdrożenia przymusowej likwidacji podmiotu, co do którego istnieje podejrzenie, że nie prowadzi żadnej działalności gospodarczej. Identyfikacja takich podmiotów, zwłaszcza w przypadku spółek na których ciążą określone obowiązki sprawozdawcze nie będzie stanowiła problemu. Równocześnie sądy, zamiast obligatoryjnie wszczynać nieefektywne i pochłaniające czas postępowania przymuszające będą mogły od tego odstąpić (jeżeli będą istniały podstawy do przyjęcia, że nie odniesie zakładanego skutku) i skupią się na faktycznym porządkowaniu rejestru. Procedury likwidacyjne będą oczywiście dotyczyły także tych spółek, które nie zostały przerejestrowane do KRS z dawnego rejestru handlowego.

Ustawa pozwala na stosowanie przez sądy rejestrowe określonych środków przymusu (min. grzywien do 10 tys. PLN) wobec członków zarządów martwych spółek, którzy na wezwanie nie dostarczą żądanych przez sąd rejestrowy dokumentów.

Sporo kontrowersji pojawiło się wokół unormowania, które zakłada przejmowanie na własność nieodpłatnie przez Skarb Państwa mienia usuwanych z rejestru podmiotów. Rozwiązaniu takiemu zarzuca się niekonstytucyjność lub balansowanie na granicy konstytucyjności. Problem wydaje się jednak tylko teoretyczny. W praktyce bowiem, odsetek martwych podmiotów dysponujących jakimkolwiek majątkiem będzie raczej znikomy. A jeżeli nawet uda się takowy sądowi zidentyfikować (np. w Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych, rejestrze zastawów lub urzędzie skarbowym), może to wyjść na dobre ewentualnym wierzycielom likwidowanej spółki, którzy będą mogli zgłosić swoje nieprzedawnione roszczenia w ciągu jednego roku od chwili przejęcia mienia przez Skarb Państwa.

Wdrożone rozwiązania z pewnością przymuszą także właścicieli i zarządy istniejących i prowadzących działalność spółek do wywiązywania się z obowiązków sprawozdawczych, gdyż egzekwowanie tego obowiązku do tej pory było mało efektywne.

Autor: Przemysław Jamróz