Nowe przepisy o ochronie praw konsumentów

Ustawa, jeszcze w trakcie procedowania, wywoływała sporo wątpliwości po stronie przedsiębiorców, jak zwykle zresztą w sytuacji, gdy w grę wchodzi rozszerzenie uprawnień konsumentów. Dopiero czas pokaże, jakie będą dla obu stron konsekwencje wejścia w życie nowych przepisów.

Na chwilę obecną rzetelna ocena nowych rozwiązań nie jest możliwa – możemy jedynie wskazać kilka kluczowych rozwiązań, których zarówno przedsiębiorcy, jak i konsumenci powinni mieć świadomość.

17 czerwca 2014 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U. 2014 poz. 827). Ustawa weszła ona w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia tj. 25 grudnia 2014 r. Nowe przepisy o prawach konsumenta były konieczne z uwagi na unijną dyrektywę 2011/83/UE i w zasadzie powinny zostać wdrożone znacznie wcześniej. Przez dwa najbliższe lata będziemy jednak mieli do czynienia z dwoma rzeczywistościami prawnymi, gdyż do umów zawartych przed dniem 25 grudnia 2014 r. należy stosować stare zasady wynikające z ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego natomiast przepisy nowej ustawy znajdą zastosowanie do umów zawartych od dnia 25 grudnia 2014 r.

W szczególności ustawa nakłada na przedsiębiorców zdecydowanie więcej obowiązków informacyjnych wobec konsumentów, zwłaszcza w przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość. Zakres informacji precyzuje min. art. 12 ust. 1. Jako interesujące można wskazać min. obowiązek poinformowania o możliwości skorzystania z pozasądowych sposobów rozpatrywania reklamacji i dochodzenia roszczeń oraz zasadach dostępu do tych procedur; o kosztach zwrotu rzeczy w przypadku odstąpienia od umowy, które ponosi konsument; w odniesieniu do umów zawieranych na odległość – kosztach zwrotu rzeczy, jeżeli ze względu na swój charakter rzeczy te nie mogą zostać w zwykłym trybie odesłane pocztą.

Ciekawe i bardzo rozsądne z punktu widzenia konsumentów są rozwiązania dotyczące umów zawieranych przez telefon. Zgodnie z art. 20, jeżeli przedsiębiorca kontaktuje się z konsumentem przez telefon w celu zawarcia umowy na odległość, ma obowiązek na początku rozmowy poinformować konsumenta o tym celu, a ponadto podać identyfikujące go dane oraz dane identyfikujące osobę, w imieniu której telefonuje. Ponadto, jeżeli przedsiębiorca proponuje konsumentowi zawarcie umowy przez telefon, ma obowiązek potwierdzić treść proponowanej umowy na papierze lub innym trwałym nośniku. Oświadczenie konsumenta o zawarciu umowy jest skuteczne, jeżeli zostało utrwalone na papierze lub innym trwałym nośniku po otrzymaniu potwierdzenia od przedsiębiorcy. Przedsiębiorca ma także obowiązek przekazać konsumentowi potwierdzenie zawarcia umowy na odległość na trwałym nośniku w rozsądnym czasie po jej zawarciu, najpóźniej w chwili dostarczenia rzeczy lub przed rozpoczęciem świadczenia usługi. Dzięki tym rozwiązaniom konsumenci będą mogli przemyśleć swoje decyzje i odstąpić od umów zawartych pochopnie lub na skutek wyrafinowanych praktyk przedsiębiorców preferujących taką formę zawierania umów.

Termin na odstąpienie od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa został wydłużony do 14 dni, jeżeli natomiast konsument nie został poinformowany przez przedsiębiorcę o prawie odstąpienia od umowy, prawo to wygasa dopiero po upływie 12 miesięcy.

W przypadku umów obejmujących świadczenie usług, dostarczanie mediów i treści cyfrowych przedsiębiorca powinien uzyskać wyraźną zgodę konsumenta na rozpoczęcie wykonania umowy przed upływem terminu 14 dni. Brak takiego oświadczenia ze strony konsumenta może skutkować brakiem konieczności poniesienia przez niego kosztów już spełnionych świadczeń, w przypadku skorzystania z prawa odstąpienia od umowy. Konsumenci powinni być jednak świadomi, że nie w każdym przypadku odstąpienie od umowy będzie możliwe. Ustawa – chroniąc także uzasadnione interesy przedsiębiorców - przewiduje dość szeroki katalog umów, w przypadku których konsument nie ma możliwości zrealizowania prawa odstąpienia. Przykładowo, konsument nie może odstąpić od umowy, w której przedmiotem świadczenia jest rzecz nieprefabrykowana, wyprodukowana według specyfikacji konsumenta lub służąca zaspokojeniu jego zindywidualizowanych potrzeb; w której przedmiotem świadczenia jest rzecz ulegająca szybkiemu zepsuciu lub mająca krótki termin przydatności do użycia; w której konsument wyraźnie żądał, aby przedsiębiorca do niego przyjechał w celu dokonania pilnej naprawy lub konserwacji.

W odniesieniu do kwestii związanych z reklamacją towarów lub usług, nowe przepisy wróciły do rozwiązań niegdyś obowiązujących. W szczególności konsumenci mogą ponownie korzystać z przepisów o rękojmi za wady fizyczne lub prawne sprzedanej rzeczy, co przez dłuższy czas zarezerwowane było dla przedsiębiorców. Jest to zresztą naturalna konsekwencja uchylenia przepisów poprzedniej ustawy. Rękojmia jest jedną z dwóch możliwych dróg składania reklamacji (obok gwarancji).

Nowa ustawa precyzuje także (co do tej pory nie było oczywiste) kwestie związane z ryzykiem utraty lub uszkodzenia rzeczy, jeżeli sprzedaż jest realizowana wysyłkowo. Wskutek dodania do art. 548 k.c. nowego § 3, jeżeli rzecz sprzedana ma zostać przesłana przez sprzedawcę kupującemu będącemu konsumentem, niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy przechodzi na kupującego dopiero z chwilą jej wydania kupującemu. Chwilą wydania jest natomiast objęcie przez kupującego rzeczy w posiadanie (w praktyce - doręczenie). Zasada ta nie dotyczy jedynie sytuacji, gdy sprzedawca nie miał wpływu na wybór przewoźnika przez kupującego (gdy kupujący sam dokonał wyboru przewoźnika, którego sprzedawca nie rekomendował).

Autor: Przemysław Jamróz