Postępowanie grupowe zwiększy szanse wygranej

Na początku lipca 2010 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r., o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy jej celem jest stworzenie możliwości rozstrzygnięcia wielu podobnych spraw różnych podmiotów w jednym postępowaniu sądowym.

Zgodnie z art. 1 ustawy, postępowanie grupowe, jako nowy odrębny typ postępowania będzie miało zastosowanie w sprawach, w których co najmniej dziesięć osób dochodzi roszczeń jednego rodzaju, opartych na jednakowej podstawie faktycznej lub prawnej. Co więcej, aby grupa mogła wystąpić ze wspólnym pozwem okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie muszą być wspólne dla wszystkich roszczeń.

Dwie możliwości dochodzenia roszczeń
Nowa regulacja ma być korzystniejsza dla konsumentów, niż dotychczasowe rozwiązania istniejące na gruncie kodeksu postępowania cywilnego. Należy jednak podkreślić, że do tej pory jednoczesne dochodzenie roszczeń przez wiele podmiotów było również możliwe w ramach instytucji współuczestnictwa procesowego. Ponieważ przepisy dotyczące współuczestnictwa pozostają w mocy w zakresie niezmienionym, od lipca br. będą istniały dwie możliwości wspólnego dochodzenia roszczeń. Będzie można dochodzić praw łącznie z innymi osobami w ramach instytucji współuczestnictwa. Możliwe będzie również skorzystanie z nowej regulacji, jeżeli liczba osób o roszczeniach jednego rodzaju przekroczy dziesięć.

Kwestia pieniędzy
Z finansowego punktu widzenia najkorzystniejsze będzie wybranie postępowania grupowego. Pozew w postępowaniu grupowym będzie podlegał opłacie stosunkowej w wysokości jedynie dwóch procent wartości przedmiotu sporu, a nie jak w pozostałych przypadkach pięciu procent. Co więcej należy zakładać, że koszty postępowania zostaną proporcjonalnie pokryte przez członków grupy, co w znacznym stopniu zmniejszy obciążenie poszczególnych osób.

Koszty współuczestnictwa
W przypadku współuczestnictwa wszystkie osoby występujące po jednej stronie procesu również odpowiadają za koszty procesu łącznie. Oczywiście z punktu widzenia kosztów procesu najmniej korzystne jest indywidualne dochodzenie roszczeń. Trzeba jednak pamiętać, że w polskim prawie istnieje zasada odpowiedzialności za wynik procesu. Wynika z niej, że to strona przegrywająca ma obowiązek pokrycia kosztów postępowania. W praktyce więc, jeśli w ocenie powoda szansa na wygranie procesu jest duża, to ocena konieczności pokrycia kosztów postępowania powinna zejść na dalszy plan.

Reprezentant grupy
Dokonując decyzji co do jednej z możliwości dochodzenia roszczeń warto przede wszystkim wziąć pod uwagę prawa, jakie przysługują danym osobom w procesie. Zgodnie z art. 4.1 ustawy o postępowaniu grupowym powództwo wytacza wyłącznie reprezentant grupy. Zgodnie z art. 4 ust. 3 reprezentant grupy prowadzi postępowanie w imieniu własnym, lecz na rzecz wszystkich członków grupy. Tylko reprezentant grupy staje się więc stroną procesu. Od powyższej zasady ustawa przewiduje pewne wyjątki.

Wpływ na prowadzenie sporu
Podstawowe ograniczenie praw reprezentanta na rzecz członków grupy dotyczy prawa do cofnięcia powództwa, zrzeczenia się lub ograniczenia roszczenia oraz do zawarcia ugody. Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy powyższych czynności reprezentant będzie mógł dokonać dopiero po uzyskaniu zgody co najmniej połowy członków grupy. Członkowie grupy nie będą mieli jednak żadnego wpływu na pozostałe kwestie związane z prowadzeniem sporu w tym: podnoszenie zarzutów, składanie wniosków dowodowych czy wreszcie składanie środków odwoławczych - zażaleń i apelacji. To znaczne ograniczenie praw poszczególnych członków grupy ma przede wszystkim na celu przyspieszenie postępowania i zapobieganie sprzecznym wnioskom członków grupy.

Rezygnacja z uprawnień
Trzeba mieć jednak na względzie, że zgadzając się na udział w grupie dana osoba de facto rezygnuje z większości uprawnień związanych z uczestnictwem w procesie. Wymaga to więc dużego zaufania wobec reprezentanta grupy, którym może być jeden z członków grupy lub powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów. Jeżeli reprezentantem grupy nie będzie rzecznik konsumentów, to ustawa wprowadza przymus korzystania z pomocy fachowego pełnomocnika - radcy prawnego lub adwokata.

Rozwiązanie dla aktywnych
Ponownie alternatywą jest instytucja współuczestnictwa, w ramach której wszystkim osobom przysługuje prawo do uczestniczenia w procesie w charakterze strony. Jest to z pewnością korzystniejsze rozwiązanie dla osób, które wolą być aktywne. Co więcej może to być również lepsze rozwiązanie w sytuacji, gdy współuczestnicy dochodzą roszczeń majątkowych o różnej wysokości. W przypadku postępowania grupowego dochodzenie roszczeń majątkowych jest dopuszczalne wyłącznie po ujednoliceniu wysokości roszczeń każdego z członków grupy.

Trudne zadanie dla powoda
Jeżeli chodzi o formalną dopuszczalność postępowania grupowego, to ustawodawca nie przewidział w tym zakresie znacznych ułatwień. Powód będzie musiał wykazać wszystkie przesłanki do prowadzenia sprawy w postępowaniu grupowym tj. jednorodzajowość roszczeń, jednakową podstawę faktyczną lub prawną oraz tożsamość okoliczności faktycznych. Pozwala to przypuszczać, że przynajmniej na początku spora część pozwów w postępowaniu grupowym będzie podlegała odrzuceniu na etapie badania dopuszczalności tej procedury.

Autor: Lech Gniady