Pożyczki pozabankowe coraz częstszą przyczyną problemów finansowych konsumentów

Pożyczki pozabankowe od kilku lat zyskują na popularności wśród konsumentów, zwłaszcza tych, dla których oferta banków jest niedostępna z powodu złej historii kredytowej. Szacuje się, że łączna kwota zobowiązań zaciągniętych przez Polaków w firmach pożyczkowych wynosi już blisko 5 mld złotych.

Potrzeba uzyskania gotówki na bieżące wydatki bywa silniejsza niż zdrowy rozsądek a przeciętny konsument zdaje się nie analizować warunków zawieranych umów, cenników i rzeczywistych kosztów pożyczki. Efekt jest więc taki, że firma pożyczkowa zarabia krocie a konsument pożyczający niewielką kwotę z reguły musi oddać dwu lub trzykrotnie więcej, o ile oczywiście spłaci zobowiązania w terminie. Z punktu widzenia firmy udzielającej pożyczki wyższe koszty uzasadnione są większym ryzykiem, gdyż instytucja pozabankowa nie ma możliwości tak skutecznej weryfikacji wiarygodności pożyczkobiorcy jak bank.

Jednak w wielu wypadkach cena za ryzyko wydaje się wyjątkowo wygórowana a stosowane mechanizmy przymuszenia konsumenta do spłaty przeterminowanego zobowiązania nie mają nic wspólnego ze zdrowym rozsądkiem i zasadami współżycia społecznego. Coraz częściej również pożyczki pozabankowe są przyczyną popadania pożyczkobiorców w spiralę zadłużenia. Warto więc zasygnalizować podstawowe zagrożenia, które niesie ze sobą nierozważne skorzystanie z oferty instytucji pozabankowej.

Chwilówka z jednorazową spłatą

Pożyczki na niewielkie kwoty (do ok. 2500 zł) często są udzielane na krótkie okresy, np. do 30 dni. Co ciekawe, w wielu przypadkach firma pożyczkowa nie pobiera odsetek umownych od pożyczonej kwoty a jedynie zastrzega odsetki za opóźnienie (rzecz jasna w maksymalnej możliwej wysokości). Głównym składnikiem wynagrodzenia za udzielenie pożyczki jest prowizja, którą należy spłacić wraz z pożyczoną kwotą kapitału. Oprócz prowizji pojawiają się także opłaty przygotowawcze lub administracyjne, jednak nie mają one wiele wspólnego z kosztami poniesionymi przez pożyczkodawcę w związku z zawarciem umowy lecz stanowią w istocie jego dodatkowe wynagrodzenie.

Ale to nie wszystko. Większość firm udzielających chwilówek w opcji jednorazowej spłaty dopuszcza możliwość przesunięcia terminu spłaty pożyczki o dodatkowy okres, pod warunkiem wniesienia prowizji za przedłużenie okresu spłaty pożyczki, nawet w wysokości sięgającej 1/4 wartości udzielonej pożyczki. Oczywiście uiszczona prowizja za przedłużenie okresu spłaty nie pomniejsza zobowiązania pożyczkobiorcy wynikającego z zawartej umowy. Mechanizm jest najwyraźniej obliczony na zmaksymalizowanie zysków pożyczkodawcy kosztem pożyczkobiorcy.

Przykład: pożyczka w kwocie 1800 zł na okres 30 dni

• 756,00 zł - prowizja za uruchomienie pożyczki
• 176,40 zł - przedłużenie terminu spłaty o 7 dni
• 226,80 zł - przedłużenie terminu spłaty o 14 dni
• 342,00 zł - przedłużenie terminu spłaty o 30 dni

Koszty windykacji oderwane od rzeczywistości

Analizując umowy i cenniki nie można pominąć kwestii kosztów związanych z nieterminową spłatą zobowiązania. W niektórych przypadkach są one na tyle wysokie a zapisy umów na tyle nieprecyzyjne, że pożyczkobiorca spóźniający się ze spłatą pożyczki będzie zmuszony oddać wielokrotnie więcej niż pożyczył.

Przykład:

• 10 zł - koszt sms-a wysłanego do pożyczkobiorcy jeden dzień po upływie terminu spłaty
• 20 zł - koszt sms-a wysłanego dwa dni po upływie terminu spłaty
• 200 zł - monit windykacyjny wysłany listem zwykłym po upływie trzech dni od ustalonego terminu spłaty raty
• 300 zł - koszt podjęcia windykacji osobistej w celu odzyskania należności
• 200 zł - koszt wysyłki wezwania do wykupu weksla

Można się spotkać także z umowami, na mocy których pożyczkobiorca zostaje obciążony kosztami działań windykacyjnych (wezwań, telefonów, wizyt) a sama umowa nie określa ilości płatnych czynności windykacyjnych, które może podjąć firma pożyczkowa wobec pożyczkodawcy. Jeżeli np. koszt wizyty bezpośredniej zostanie ustalony na 300 zł a limit wizyt nie zostanie określony, pożyczkodawca może w zasadzie obciążyć pożyczkobiorcę kwotą znacznie przewyższającą wartość udzielonej pożyczki.

Obsługa domowa

Pożyczka z opcją obsługi w domu to rozpowszechniona wiele lat temu forma „uszczęśliwiania” pożyczkobiorcy regularnymi odwiedzinami przedstawiciela pożyczkodawcy w celu odbioru gotówki. I choć większość firm stosuje ją jako opcję, pożyczkodawcy - nie wiedzieć czemu - nadal chętnie z takiej usługi korzystają. Tymczasem koszty obsługi domowej są zatrważająco wysokie i z reguły nie mają nic wspólnego z rzeczywistymi kosztami ponoszonymi przez pożyczkodawcę. Za dowód powyższego niech posłuży przykład zaczerpnięty z raportu Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z czerwca 2013 r. pt. „Opłaty stosowane przez instytucje parabankowe”.

Przykład 1: pożyczka na 700 zł na 50 tygodni:
Opłata za obsługę pożyczki w miejscu zamieszkania - 289,30 zł

Przykład 2: pożyczka na 6000 zł na 50 tygodni:
Opłata za obsługę pożyczki w miejscu zamieszkania - 2464,06 zł

Oba przykłady dotyczą tej samej firmy pożyczkowej. Jak więc słusznie zauważa UOKIK, z treści przekazywanej przez pożyczkodawców dokumentacji (tabele opłat, a w przypadku ich braku - kopie zawartych umów) wynikało, że przy takiej samej ilości rat, opłata za obsługę w domu zwiększała się wraz ze wzrostem kwoty pożyczki. Z tego też względu należy przyjąć, że w wielu przypadkach wysokość opłat za obsługę domową jest oderwana od rzeczywistej wartości świadczenia w zamian za które są pobierane. Takie działania z kolei powinny być traktowane jako praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów.

Opłaty za opóźnienie w spłacie pożyczki

Obciążanie pożyczkobiorcy opłatami z tytułu opóźnienia w spłacie pożyczki lub raty zdarza się raczej rzadko ale jeżeli już mamy do czynienia z taką praktyką to warto wiedzieć, że działanie takie jest całkowicie niezgodne z prawem i postanowienia umowy pożyczki nie mogą czynić w tym zakresie żadnych wyjątków. Bez względu bowiem na stosowane nazewnictwo (opłata, obciążenie, kara pieniężna itp.) należy takie opłaty traktować jako kary umowne określone w przepisach kodeksu cywilnego. Tymczasem karę umowną można zastrzec tylko na wypadek niewywiązania się z zobowiązań o charakterze niepieniężnym. Ponieważ spłata pożyczki lub jej raty jest zobowiązaniem ewidentnie pieniężnym, stosowanie wszelakich opłat z tytułu uchybienia terminowi spłaty będzie stało w sprzeczności z obowiązującym stanem prawnym.

Wskazane powyżej informacje należy traktować jako ostrzeżenie przed pochopnym podejmowaniem decyzji o zaciągnięciu pożyczki pozabankowej. Jeżeli taka decyzja jest już podejmowana, przed podpisaniem umowy warto się zapoznać z jej postanowieniami oraz oszacować ryzyko związane z ewentualnym brakiem możliwości wywiązania się z obowiązku spłaty. Koszt pożyczki najlepiej wyliczyć samodzielnie, gdyż przemnożenie wartości rat przez ich ilość da odpowiedź dużo bardziej precyzyjną niż jakiekolwiek inne wskaźniki zawarte w umowie.

Autor: Przemysław Jamróz