Siedziba firmy nie przesądza o miejscu jej upadłości

Sąd państwa członkowskiego Unii Europejskiej może ogłosić upadłość spółki mającej siedzibę w innym kraju Wspólnoty. To praktyczna konsekwencja jednego rynku w ramach UE. Transgraniczne postępowania upadłościowe to skutek wprowadzenia przepisów Rozporządzenia Rady WE nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r. Już obecnie toczą się takie postępowania, a jedno z pierwszych w Europie objęło swoim zasięgiem również spółki położone w Polsce.

Spółka matka padła pierwsza
Ogłoszenie upadłości spółki mającej siedzibę w innym państwie członkowskim niż orzekający sąd najczęściej następuje w przypadku grup spółek. Przykładem jest grupa spółek Emtec, w której upadłość spółki matki pociągnęła za sobą upadłość poszczególnych spółek zależnych mających siedzibę w różnych państwach członkowskich (Polsce, Austrii, Hiszpanii, Włoszech), a upadłość wszystkich tych spółek została ogłoszona przez sąd francuski. Podobnie jest w przypadku grupy spółek Illochroma, gdzie sąd francuski orzekł o wszczęciu postępowania układowego wobec spółki z siedzibą w Polsce, ale już w przypadku spółki włoskiej ogłoszona została upadłość z likwidacją.

Dowód na działalność podstawową
Kryterium umożliwiającym zastosowanie jurysdykcji sądu innego niż właściwego dla siedziby spółki jest przeprowadzenie dowodu, że w innym państwie znajduje się „główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika”. We wskazanych przykładach sądy, oceniając przesłanki ogłoszenia upadłości poszczególnych spółek, bez względu na miejsce położenia ich siedzib stosowały prawo francuskie. Zaistniała zatem taka sytuacja, w której ogłoszono upadłość polskiej spółki na mocy orzeczenia sądu francuskiego oraz na podstawie francuskich przepisów prawnych. W konsekwencji początkowo zarządcą masy upadłości, a następnie syndykiem były osoby sprawujące te funkcje we Francji.

Różne systemy prawne
Międzynarodowe postępowanie upadłościowe wymusza stosowanie różnych systemów prawnych. Szkieletowym systemem prawnym jest prawo europejskie, które w pewnym zakresie stanowi bezpośrednie źródło regulacji, w pewnym zakresie odsyła ono do prawa państwa członkowskiego, którego sąd ogłosił upadłość, w pewnym zaś zakresie do prawa państwa siedziby upadłego przedsiębiorcy. Konieczność łączenia w jednej procedurze upadłościowej tych różnych systemów prawnych niewątpliwie nie ułatwia jej prowadzenia. Trudności te napotykają zarówno same organy postępowania, jak i uczestnicy - w tym w szczególności wierzyciele.

Pozycja wierzycieli
Postępowanie związane z ustalaniem listy wierzytelności toczy się przed sądem państwa, w którym ogłoszono upadłość, co można postrzegać, jako osłabiające pozycję wierzycieli z państwa siedziby upadłego. Postępowanie to toczy się na podstawie przepisów prawnych tegoż państwa, które często nie są znane nawet profesjonalnym pełnomocnikom wierzycieli. Wymusza to międzynarodową współpracę prawników różnych państw członkowskich unii. Pewnym rozwiązaniem jest wtórne postępowanie upadłościowe, które można wszcząć na terenie państwa, w którym siedzibę ma upadły. Wówczas kontrolę nad masą upadłości oraz problem zaspokojenia roszczeń wierzycieli przejmują organy postępowania upadłościowego w tym państwie.

Czasem się nie opłaca
Takie rozwiązanie zostało zastosowane w sprawie Emtec, gdzie od stycznia 2007 r. z inicjatywy francuskiego syndyka działał również polski sąd i polski syndyk, co stanowiło niewątpliwie duże ułatwienie dla krajowych wierzycieli. W pewnych przypadkach prowadzenie wtórnego postępowania może nie być racjonalnym rozwiązaniem, z uwagi na zwiększenie kosztów postępowania. Dotyczy to w szczególności postępowań o niskim stopniu skomplikowania, zarówno co do oceny listy wierzytelności, jak i spraw dotyczących ściągnięcia wierzytelności.

Współpraca pomoże
Międzynarodowe postępowanie upadłościowe jest w praktyce tematem stosunkowo nowym, jednak musimy mieć świadomość, że w europejskiej rzeczywistości takie postępowania będą miały miejsce coraz częściej. Po pobieżnym zapoznaniu się z przepisami można odnieść wrażenie, że procedura międzynarodowego postępowania upadłościowego jest niezwykle skomplikowana. Jednak współpraca prawników z poszczególnych państw pozwala na rozwiązanie wszelkich problemów.

Autor: dr Ewa Boryczko
Radca prawny w BMSP Boryczko, Malinowska, Świątkowski i Partnerzy Adwokaci i Radcowie Prawni

Źródło: Gazeta Finansowa