Świadczenia z programu Rodzina 500 plus a wysokość alimentów

Od czasu wejścia w życie uregulowań ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci tj. programu zwanego potocznie Rodzina 500 plus, rozpoczęła się niemal natychmiast dyskusja na temat wpływu otrzymywanych świadczeń na dzieci na wysokość alimentów płaconych przez rodziców na dzieci. Kwestia ta nie została bowiem dostrzeżona na etapie procedowania nowych rozwiązań i wzbudza spore kontrowersje

Osoby zobowiązane do świadczeń alimentacyjnych na dzieci, podobnie zresztą jak prawnicy dostrzegli ten problem znacznie wcześniej, jednak sygnały płynące w kierunku ustawodawcy nie były wyraźne. W konsekwencji nie wprowadzono uregulowań, które byłyby dla sądów orzekających w sprawach alimentacyjnych wiążące.

Celem programu Rodzina 500 plus jest niewątpliwie poprawienie sytuacji finansowej rodzin wychowujących co najmniej dwójkę dzieci oraz rodzin z jednym dzieckiem, jeżeli spełniają odpowiednie kryteria dochodowe. Jednak w przypadku rodziców wychowujących samotnie dzieci i pobierających świadczenia alimentacyjne ustawa w obecnym kształcie nie gwarantuje, że ich sytuacja finansowa w dłuższej perspektywie rzeczywiście ulegnie poprawie. Otrzymywane świadczenia z programu 500 plus na mogą mieć bowiem wpływ na wysokość alimentów płaconych przez rodziców.

Dla sądów wyznacznikiem wysokości alimentów są przede wszystkim usprawiedliwione potrzeby dziecka oraz możliwości zarobkowe rodziców. Wysokość alimentów musi być więc ustalona na takim poziomie, aby potrzeby dziecka zostały zaspokojone w odpowiednim do tych potrzeb stopniu. Skoro kwota otrzymywana na dziecko w ramach programu zaspokaja te potrzeby częściowo to świadczenia alimentacyjne – przynajmniej w teorii - powinny stanowić jego uzupełnienie. Skutkiem ubocznym ustawy może być więc lawina pozwów ze strony zobowiązanych do świadczeń alimentacyjnych o ich obniżenie a w przypadku nowych spraw alimentacyjnych sądy mogą się skłaniać do zasądzania niższych świadczeń. W takiej sytuacji cel ustawy, którym jest – jak podkreślają jego autorzy - poprawa sytuacji materialnej osób wychowujących dzieci i zwiększenie dzietności nie zostałby zrealizowany.

Na sygnały o możliwym wpływie świadczenia z programu 500 plus najszybciej zareagował Prezydent, który w dniu 22 kwietnia b.r. złożył projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Według prezydenckiego projektu, zmianie ma ulec brzmienie art. 135 § 3 k.r.o. poprzez wyraźne stwierdzenie, że na zakres obowiązku alimentacyjnego nie wpływa min. świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Jeżeli ustawa zostanie przyjęta w kształcie zaproponowanym przez Prezydenta, co jest wielce prawdopodobne, sądy orzekające w sprawach alimentacyjnych będą zobowiązane pomijać świadczenie z programu 500 plus przy ustalaniu potrzeb uprawnionego do alimentów dziecka i możliwości finansowych rodziców. Świadczenie nie powinno mieć więc wpływu na wymiar przyszłych alimentów oraz nie może prowadzić do obniżenia wcześniej zasądzonych.

Na marginesie należy zaznaczyć, że prezydencki projekt zmierza także do rozwiązania kwestii ochrony pobieranych świadczeń wychowawczych z programu 500 plus przed egzekucją komorniczą z rachunku bankowego. Choć w ustawie zapisano, że środki te nie podlegają zajęciu, to nie daje to gwarancji ich pełnej ochrony. Jeżeli bowiem wobec rodzica prowadzona jest egzekucja z rachunku bankowego, to pieniądze na dziecko otrzymywane w ramach wsparcia z programu Rodzina 500 plus mogą zostać bez żadnego problemu zajęte, jeżeli wpłyną na ten rachunek (ani bank, ani komornik nie są w praktyce w stanie zidentyfikować, z jakiego źródła pochodzą pieniądze na zajętym rachunku). Projekt przewiduje dodanie przepisu, na mocy którego zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego nie obejmuje kwot pochodzących z tych świadczeń i są one wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego. Realizacja tego przepisu ma spoczywać głównie na bankach, które mają wdrożyć rozwiązania umożliwiające właściwą identyfikację środków.

Autor: Przemysław Jamróz