Testament ujawniony po latach

Prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony przed notariuszem mogą zostać uchylone nawet po wielu latach. Nie należą bowiem do rzadkości sytuacje, gdy po zakończeniu postępowania spadkowego odnaleziony lub ujawniony zostaje testament sporządzony przez spadkobiercę

Na szczęście dla spadkobierców testamentowych, którzy o podstawie swojego powołania dowiedzieli się przypadkiem, prawo spadkowe daje im możliwość przywrócenia stanu prawnego zgodnego z wolą spadkodawcy.

Zgodnie z art. 679 k.c. dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Jednakże ten, kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność.

W razie przeprowadzenia dowodu, że spadek w całości lub w części nabyła inna osoba niż wskazana w prawomocnym postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku, sąd spadku, zmieniając to postanowienie, stwierdzi nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Przepisy te stosuje się odpowiednio do zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia oraz do stwierdzenia nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego.

Spadkobiercą testamentowym może być spadkobierca ustawowy lub osoba spoza tego kręgu. Jeżeli sytuacja dotyczy spadkobiercy ustawowego tj. osoby która była uczestnikiem postępowania spadkowego po zmarłym, wniosek o zmianę postanowienia stwierdzającego nabycie spadku może być złożony przed upływem roku od dnia, w którym spadkobierca uzyskał możliwość powołania się na testament (czyli od dnia powzięcia wiedzy o jego sporządzeniu przez spadkobiercę) i tylko wówczas, gdy w postępowaniu spadkowym nie mógł się na testament powołać (nie miał wiedzy o jego sporządzeniu).

W przypadku osób spoza kręgu spadkobierców ustawowych, którzy nie byli uczestnikami postępowania spadkowego, wniosek o zmianę postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku lub uchylenie zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia może zostać złożony w każdym czasie.

Problematyczna może być sytuacja, w której masa spadkowa została już odpowiednio przez spadkobierców ustawowych zadysponowana (sprzedana, darowana lub utracona). Niestety (dla spadkobiercy testamentowego), czynności podjęte przez spadkobierców ustawowych pozostają w mocy a nabywca masy spadkowej lub obdarowany podlegają ochronie. Wyjątkiem jednak są sytuacje, w których spadkobiercy zadysponowali majątkiem spadkowym wiedząc, że nie są prawowitymi spadkobiercami. Wówczas spadkobierca testamentowy może domagać się unieważnienia umów sprzedaży lub darowizny.

Gdy brak jest postaw do unieważnienia umów, zastosowanie znajdują inne przepisy kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 1029 § 1 k.c. spadkobierca może żądać, ażeby osoba, która włada spadkiem jako spadkobierca, lecz spadkobiercą nie jest, wydała mu spadek. To samo dotyczy poszczególnych przedmiotów należących do spadku. Natomiast zgodnie z art. 1029 § 1 k.c. do roszczeń spadkobiercy o wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotów należących do spadku, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również o naprawienie szkody z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty tych przedmiotów oraz do roszczeń przeciwko spadkobiercy o zwrot nakładów stosuje się odpowiednio przepisy o roszczeniach między właścicielem a samoistnym posiadaczem rzeczy.

Autor: Przemysław Jamróz