Wpływ nieuregulowanych należności na wysokość kosztów uzyskania przychodów

O zmianach w ustawach podatkowych mówiło się sporo, gdy były one wprowadzane w życie. Najczęściej jednak poruszano kwestie związane z koniecznością korekty odliczonej kwoty VAT od niezapłaconej faktury. Jednak konsekwencje nieterminowego spłacania zobowiązań nie dotyczą wyłącznie podatku od towarów i usług ale także PIT oraz CIT. Co więcej, terminy w tym przedmiocie są ukształtowane znacznie bardziej rygorystycznie niż te, które dotyczą VAT.

Ustawa z dnia 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce (Dz. U. Poz. 1342) wprowadziła nowe uregulowania do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Otóż, zgodnie z art. 24d ust. 1 updof i art. 15b ust. 1 updop w przypadku zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kwoty wynikającej z faktury (rachunku), umowy albo innego dokumentu i nieuregulowania tej kwoty w terminie 30 dni od daty upływu terminu płatności, podatnik jest obowiązany do zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów o kwotę wynikającą z tych dokumentów. Oznacza to więc, że dłużnik-przedsiębiorca, który nie zapłaci należności w terminie, musi „usunąć” z kosztów uzyskania przychodu kwotę niezapłaconej należności. Co więcej, jeżeli w okresie, w którym konieczne jest pomniejszenie kosztów, bieżące koszty uzyskania przychodu będą niższe niż wartość nieopłaconych zobowiązań, podatnik jest zobowiązany zwiększyć przychody o kwotę, o którą nie udało się pomniejszyć kosztów.

Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku zobowiązań z terminami płatności dłuższymi niż 60 dni. W sytuacji ustalenia przez strony terminu płatności dłuższego niż 60 dni, podatnik jest zobowiązany do dokonania zmniejszenia kosztów uzyskania przychodu z upływem 90 dni od daty zaliczenia tej kwoty do kosztów podatkowych, jeżeli w tym terminie kwota ta nie zostanie uregulowana. Może więc zaistnieć sytuacja, w której konieczne będzie pomniejszenie kosztów jeszcze przed terminem wymagalności zobowiązania (np. gdy termin płatności faktury oznaczono na 120 dni).

Częściowa zapłata zobowiązania nie stawia podatnika w lepszej sytuacji. W przypadku częściowego uregulowania zobowiązania, podatnik jest zobowiązany do pomniejszenia kosztów o kwotę nieuregulowanej części zobowiązania.

Identyczne zasady stosowane są także do odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych. Jeżeli podatnik dokonuje ich amortyzacji, lecz nie dokonał za nie jeszcze całkowitej lub częściowej zapłaty, jest zobowiązany do dokonania korekty kosztów podatkowych w postaci odpisów amortyzacyjnych.

Aby uniknąć nadmiernego zamieszania, wielu podatników decyduje się na zaliczanie do kosztów uzyskania przychodu tylko tych należności, które zostały już faktycznie uregulowane (stosują więc w istocie kasową metodę rozliczania kosztów podatkowych). Muszą jednak przy tym pamiętać, że jeżeli wydatki nie zostały zaliczone do kosztów przed ich uregulowaniem a upłynęło już 30 lub 90 dni od terminu ich płatności, zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodów będzie można dokonać najwcześniej w miesiącu uregulowana zobowiązania.

Oczywiście obowiązek pomniejszenia kosztów uzyskania przychodów nie jest czynnością nieodwracalną - podobnie jak w przypadku korekty VAT. W sytuacji uregulowania zobowiązania podatnik jest uprawniony do zwiększenia kosztów podatkowych w miesiącu uregulowania zobowiązania.

Trudno jeszcze ocenić, na ile wprowadzone w ustawach podatkowych zmiany przyczyniły się do ograniczenia zatorów płatniczych. Z pewnością jednak utrudniły życie zarówno dłużnikom, którzy muszą się liczyć z koniecznością zapłacenia wyższego podatku dochodowego jak i ich księgowym, którzy zmuszeni są prowadzić rozbudowany monitoring niezapłaconych należności. Szkoda tylko, że ustawodawca nie pozwolił wierzycielom na pomniejszanie przychodu (analogicznie jak dłużnik kosztów) w przypadku gdy dłużnik nie ureguluje zobowiązania w ciągu 30 lub 90 dni od ustalonego terminu płatności. W sytuacji bowiem, w której dłużnik nie spłaci zobowiązania, największe (choć tymczasowe) korzyści w zakresie podatku dochodowego uzyska fiskus, który zainkasuje podatek od wierzyciela i dłużnika.

Autor: Przemysław Jamróz