Zamiast upadłości – restrukturyzacja

Po dziesięciu latach obowiązywania ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze zauważono w końcu potrzebę dokonania gruntownej zmiany przepisów i dostosowania ich do gospodarczych realiów.


Przepisy w obecnym kształcie nie służą bowiem ani wierzycielom, których zaspokojenie w toku postępowania upadłościowego jest równie prawdopodobne jak trafienie szóstki w najpopularniejszej krajowej loterii ani dłużnikom, dla których w zdecydowanej większości przypadków upadłość oznacza zaprzestanie prowadzenia działalności (nawet perspektywicznej) i utratę dorobku życia.

Z danych Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w 2012 r. na 4 299 wniosków o ogłoszenie upadłości przedsiębiorców, ogłoszono 730 upadłości obejmujących likwidację majątku, 162 upadłości z możliwością zawarcia układu, 24 upadłości konsumenckie. Dla porównania w 2011 r. na 3 268 wniosków o ogłoszenie upadłości przedsiębiorców, ogłoszono 642 upadłości obejmujących likwidację majątku, 101 upadłości z możliwością zawarcia układu, 14 upadłości konsumenckie, zaś w 2010 r. na 3 159 wniosków o ogłoszenie upadłości przedsiębiorców, ogłoszono 547 upadłości obejmujących likwidację majątku, 125 upadłości z możliwością zawarcia układu i 12 upadłości konsumenckich. Współczynniki zaspokojenia wierzycieli z masy upadłości są równie niezadowalające jak współczynniki (wysokie) oddalenia wniosków dłużników o ogłoszenie upadłości z uwagi na brak majątku umożliwiającego jej prowadzenie.

Poza ramami postępowania upadłościowego nie istnieją natomiast skuteczne mechanizmy pozwalające dłużnikom na restrukturyzację zobowiązań z równoczesnym kontynuowaniem działalności. Ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu nie rozwiązuje problemów, gdyż w większości przypadków przekreśla szanse zadłużonego przedsiębiorcy na rzeczowe negocjacje z wierzycielami. Jest on z założenia traktowany przez innych uczestników obrotu gospodarczego jako niewiarygodny i niewypłacalny, chociażby nawet logika nakazywała umożliwienie mu dalszego funkcjonowania w celu pełniejszego (niż w przypadku upadłości likwidacyjnej) zaspokojenia wierzycieli.

Projektowane zmiany przewidują ulokowanie przepisów dotyczących restrukturyzacji (obecnie znanej jako upadłość z możliwością zawarcia układu) w odrębnej ustawie - Prawo restrukturyzacyjne. W ramach nowej ustawy planowane jest wprowadzenie czterech rodzajów postępowań: postępowania o zatwierdzenie układu; przyspieszonego postępowania układowego; postępowania układowego; postępowania sanacyjnego. Z możliwości wszczęcia tych postępowań wykluczeni zostaną jedynie ci przedsiębiorcy, którzy mają zdolność regulowania swoich zobowiązań i nie istnieje żadne zagrożenie jej utraty, a mimo to chcieliby bezpodstawnie uzyskać korzyści wynikające z poddania się procedurom restrukturyzacyjnym. Objęcie postępowaniami restrukturyzacyjnymi również dłużników niewypłacalnych jest uzasadnione głównie interesem wierzycieli, dla których korzystniejsze może być uzyskanie zaspokojenia w wyniku realizacji układu niż w drodze likwidacji majątku dłużnika w postępowaniu upadłościowym.

Projekt wprowadza również rozwiązania, które mają zapobiec możliwości wykorzystywania postępowania restrukturyzacyjnego w celu pokrzywdzenia wierzycieli. Sąd odmówi otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli mogłoby to prowadzić do pokrzywdzenia wierzycieli, gdy działania dłużnika, jego sposób zarządzania przedsiębiorstwem i prowadzenia negocjacji z wierzycielami wskazuje, że jedynym jego celem jest uniemożliwienie wierzycielom prowadzenia skutecznej egzekucji (poprzez pozbywanie się majątku lub pozornie nieudolne prowadzenie przedsiębiorstwa) lub przegłosowanie układu przez wierzycieli, wobec których zaciągnięte zostały fikcyjne zobowiązania (na rzecz podmiotów powiązanych faktycznie, ale nie formalnie).

Umorzenie postępowania otworzy wierzycielom drogę do złożenia uproszczonego wniosku o ogłoszenie upadłości. Do momentu rozpoznania uproszczonego wniosku, majątek dłużnika będzie zabezpieczony przez nadzorcę sądowego lub zarządcę. W przypadku kolizji wniosków - o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego i o ogłoszenie upadłości, wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego będzie miał pierwszeństwo przed wnioskiem o ogłoszenie upadłości, ale nie będzie to pierwszeństwo o charakterze bezwzględnym. W celu zabezpieczenia interesu wierzycieli, wprowadza się zasadę umożliwiającą sądowi rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości w pierwszej kolejności, przed wnioskami o postępowania restrukturyzacyjne, jeżeli wnioski o wszczęcie tych postępowań składane są w celu pokrzywdzenia wierzycieli.

Wraz z wprowadzeniem nowych regulacji, w postępowaniach restrukturyzacyjnych zamiast syndyków będą uczestniczyli licencjonowani doradcy restrukturyzacyjni, o których wyborze będą decydowali głównie wierzyciele i dłużnicy.

Autor: Przemysław Jamróz