Komornik za podejmowane wobec dłużnika czynności egzekucyjne pobiera opłaty, których wysokość określa ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (k.s.e.)

Zgodnie z art. 49 ust. 1 powołanej ustawy, w sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 15% wartości wyegzekwowanego świadczenia, jednak nie niższej niż 1/10 i nie wyższej niż trzydziestokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

Ustawa zapewnia więc komornikowi prawo do wynagrodzenia stosunkowego, obliczonego jako określony procent egzekwowanego świadczenia, jak również jego minimalną i maksymalną wysokość. Minimalna i maksymalna wysokość opłaty egzekucyjnej uzależniona jest od wysokości przeciętnego wynagrodzenia. W roku 2014 obliczana jest od kwoty 3 191,93 zł. Tak więc opłata minimalna wynosi 319,19 zł, natomiast maksymalna 95 757,90 zł.

Jednakże, zgodnie z brzmieniem art. 49, w przypadku wyegzekwowania świadczenia wskutek skierowania egzekucji do wierzytelności z rachunku bankowego, wynagrodzenia za pracę, świadczenia z ubezpieczenia społecznego (emerytura, renta) jak również wypłacanych na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zasiłku dla bezrobotnych, dodatku aktywizacyjnego, stypendium oraz dodatku szkoleniowego, komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 8% wartości wyegzekwowanego świadczenia, jednak nie niższej niż 1/20 i nie wyższej niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. W tych przypadkach opłata stosunkowa jest niższa, podobnie jak jej minimalna i maksymalna wysokość (min.159,60 zł, maks. 31 919,30zł).

Część dłużników jest dość dobrze zorientowana w przedmiocie wysokości opłat egzekucyjnych i znajduje sposób na ominięcie opłat egzekucyjnych w wymiarze określonym powyżej. Sposobem na legalne „uszczuplenie” wynagrodzenia komornika jest zaspokojenie wierzytelności poprzez wpłatę dokonaną bezpośrednio do rąk lub na rachunek wierzyciela.

Wysokość opłaty egzekucyjnej należnej komornikowi w przypadku zaspokojenia przez dłużnika wierzytelności z pominięciem komornika była przedmiotem sporu. W doktrynie prezentowane było stanowisko, że świadczenie uiszczone przez dłużnika bezpośrednio do rąk wierzyciela w toku postępowania egzekucyjnego należy traktować jako świadczenie wyegzekwowane i pobierać od niego opłatę w wysokości 15%, niezależnie od tego, czy wskutek takiej wpłaty wierzyciel złożył wniosek o umorzenie postępowania czy też nie. Stanowisko takie uznaje się obecnie za błędne.

Jak słusznie zauważa Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze II Wydział Cywilny Odwoławczy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 29 stycznia 2014 r. sygnatura akt II Cz 34/14, w orzecznictwie Sądu Najwyższego po nowelizacji art. 49 ustawy o k.s.e dokonanej ustawą z dnia 24 maja 2007 roku o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji wyraźnie zarysowane jest stanowisko, że spełnienie świadczenia przez dłużnika bezpośrednio wierzycielowi w toku wszczętego wcześniej postępowania egzekucyjnego oznacza, że to nie działania komornika doprowadziły do zaspokojenia wierzyciela, ale nastąpiło to na skutek pozaegzekucyjnych czynności dłużnika ( zob. uchwałę SN z 12.02.2009 roku III CZP 142/08 ). Również Trybunał Konstytucyjny w wyrokach z dnia 17.05.2005 roku (P 6/04) i 18.05.2006 roku (P 18/05) podkreślał, że wysokość opłaty powinna być powiązana z efektywnością działań organu egzekucyjnego, a dłużnik nawet po wszczęciu egzekucji nie jest pozbawiony możliwości dobrowolnego spełnienia świadczenia.

Podtrzymując tę linię orzeczniczą Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29.10.2009 roku III CZP 82/09 (OSNIC 2010/5/67) wskazał, że w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela po zawiadomieniu dłużnika o wszczęciu egzekucji , od świadczenia spełnionego przez dłużnika bezpośrednio wierzycielowi komornik pobiera opłatę określoną w art. 49 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy z dnia 29.08.1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji, a zatem w wysokości 5% kwoty przekazanej przez dłużnika wierzycielowi.

Powyższe stanowisko zostało także zaaprobowane w wypowiedziach doktryny prawniczej. Między innymi Jarosław Świeczkowski w Komentarzu do art. 49 ustawy k.s.e wskazał, że przez "wyegzekwowane świadczenie", o którym mowa w art. 49 ust. 1 u.k.s.e., należy rozumieć wyłącznie świadczenie wyegzekwowane przez komornika. Wyegzekwowanym świadczeniem nie jest świadczenie spełnione do rąk wierzyciela. W takim przypadku dalsze prowadzenie egzekucji jest bezprzedmiotowe i zaspokojony wierzyciel winien złożyć wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 825 pkt 1 k.p.c. Podstawą ustalenia przez komornika opłaty stosunkowej będzie w takiej sytuacji art. 49 ust. 2 k.s.e.

Ale – co ciekawe – dłużnik może zakwestionować zasadność pobrania przez komornika opłaty egzekucyjnej w wysokości 5% w oparciu o przepisy art. 49 ust. 7-10 k.s.e. Dłużnik może bowiem złożyć wniosek o obniżenie wysokości opłat, o których mowa w ust. 1 i 2 (15%, 8% lub 5%) a sąd może, uwzględniając w szczególności nakład pracy komornika lub sytuację majątkową wnioskodawcy oraz wysokość jego dochodów, obniżyć wysokość opłat, o których mowa w ust. 1 i 2. Jeżeli więc dłużnik potrafi wykazać, że nakład pracy komornika nie uzasadnia pobrania opłaty egzekucyjnej nawet w obniżonej wysokości (5%) lub też sytuacja finansowa dłużnika jest wyjątkowo zła, nie jest wykluczone, że uda mu się zyskać na współpracy z wierzycielem i decyzji o dobrowolnej spłacie więcej niż 10% lub 3% wartości egzekwowanego świadczenia.

Autor: Przemysław Jamróz