Upadłość układowa jest rozwiązaniem coraz chętniej wybieranym przez przedsiębiorców, którzy nie są w stanie uporać się z licznymi zobowiązaniami. Jest także traktowana jako sposób na zrestrukturyzowanie powstałych zobowiązań i uchronienie prowadzonego przedsiębiorstwa przed likwidacją. Na rynku funkcjonuje coraz więcej przedsiębiorstw, które wskutek osłabienie tempa rozwoju gospodarczego nie poradziły sobie ze spłatą wcześniej zaciągniętych zobowiązań, jednak ich sytuacja nie jest na tyle zła aby w dłuższym okresie nie poradziły sobie z ich spłatą.

Art. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze statuuje zasadę, w myśl której postępowanie upadłościowe należy prowadzić tak, aby roszczenia wierzycieli mogły zostać zaspokojone w jak największym stopniu a przedsiębiorstwo dłużnika zostało zachowane. Jeżeli przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą, która przynosi określone zyski, jednak ma problem z obsługą zobowiązań i nie jest w stanie dogadać się z wierzycielami, upadłość układowa wydaje się najkorzystniejszym rozwiązaniem zarówno dla niego, jak i jego wierzycieli. Co więcej, upadłość z możliwością zawarcia układu ma pierwszeństwo przed upadłością likwidacyjną a warunkiem jej orzeczenia przez sąd jest uprawdopodobnienie, że dzięki takiemu rozwiązaniu wierzyciele zostaną zaspokojeni w wyższym stopniu.

W przypadku ogłoszenia przez sąd upadłości układowej przedsiębiorstwo dłużnika może nadal funkcjonować. W typowej postaci upadłości układowej majątek służący prowadzeniu działalności gospodarczej nie jest spieniężany na spłatę zobowiązań a zobowiązania co do zasady spłacane są ze środków pochodzących z jego bieżącej działalności. Upadłość układowa wymaga jednak zdecydowanie poważniejszego zaangażowania ze strony dłużnika. Dłużnik nie może w szczególności dopuścić do sytuacji, w której warunki układu nie będą przez niego realizowane, gdyż wtedy istnieje duże ryzyko zmiany przez sąd upadłości układowej na likwidacyjną.

W przypadku ogłoszenia upadłości układowej na upadłym ciąży obowiązek złożenia propozycji układowych (chyba że zostały one złożone jeszcze przed postanowieniem sądu). Oprócz tego musi przedstawić także rachunek przepływów pieniężnych za okres ostatnich dwunastu miesięcy, jeżeli obowiązany był do prowadzenia dokumentacji umożliwiającej sporządzenie takiego rachunku. Oprócz upadłego propozycje układowe może przedstawić także nadzorca sądowy albo zarządca. Propozycje powinny określać sposób restrukturyzacji zobowiązań upadłego oraz zawierać uzasadnienie. W praktyce propozycje układowe sprowadzają się najczęściej do częściowej redukcji zobowiązań wobec wierzycieli oraz spłaty pozostałej kwoty w ratach, według określonego harmonogramu. Jeżeli propozycje układowe przewidują spłatę wierzytelności z zysku przedsiębiorstwa upadłego, mogą one określać, jaka część zysku przeznaczona jest na spłatę wierzytelności.

Po zatwierdzeniu listy wierzytelności odbywa się zgromadzenie wierzycieli, podczas którego odbywa się głosowanie nad propozycjami układowymi. W razie zgłoszenia kilku propozycji układowych sędzia komisarz ustala kolejność głosowania nad propozycjami układowymi. Przyjęcie jednej propozycji układowej wyklucza głosowanie nad dalszymi propozycjami. Warunki restrukturyzacji zobowiązań upadłego powinny być jednakowe dla wszystkich wierzycieli, a jeżeli sędzia komisarz postanowi, że głosowanie nad układem odbędzie się w grupach wierzycieli, jednakowe dla wierzycieli zaliczonych do tej samej grupy. Korzystniejsze warunki restrukturyzacji zobowiązań można przyznać wierzycielom mającym drobne wierzytelności. Co się natomiast tyczy pracowników upadłego, warunki restrukturyzacji zobowiązań ze stosunku pracy nie mogą pozbawiać pracowników minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Układ zostaje przyjęty, jeżeli wypowie się za nim większość uprawnionych do głosowania wierzycieli, mających łącznie co najmniej dwie trzecie ogólnej sumy wierzytelności uprawniających do głosowania.

Co istotne, jeżeli nie dojdzie do zawarcia układu, sąd niezwłocznie zmienia sposób prowadzenia postępowania z postępowania z możliwością zawarcia układu na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego i ustanawia syndyka. Upadły powinien więc mieć świadomość, że przedstawienie niekorzystnych dla wierzycieli propozycji układowych może zniweczyć jego starania o ocalenie przedsiębiorstwa, tym bardziej, że ponowne dopuszczenie do układu jest niemożliwe.

Z dniem uprawomocnienia się postanowienia sądu zatwierdzającego układ z mocy prawa ulegają umorzeniu postępowania zabezpieczające i egzekucyjne prowadzone przeciwko upadłemu w celu zaspokojenia należności objętych układem, a tytuły wykonawcze lub egzekucyjne, które stanowiły podstawę do prowadzenia takich postępowań, tracą z mocy prawa wykonalność.

Po przebrnięciu przez całą procedurę związaną z przyjęciem i zatwierdzeniem przez sąd propozycji układowych upadłemu dłużnikowi pozostaje jedynie respektować jego warunki. Po wykonaniu układu lub po wyegzekwowaniu należności stwierdzonych układem sąd na wniosek upadłego, zarządcy lub innej osoby, która jest odpowiedzialna za wykonanie układu, wydaje postanowienie o wykonaniu układu. Prawomocne postanowienie o wykonaniu układu stanowi podstawę do wykreślenia z urzędu wpisów dotyczących upadłości w księgach wieczystych i rejestrach, wskutek czego upadły odzyskuje prawo swobodnego zarządzania majątkiem i rozporządzania jego składnikami.

Wzorcowa upadłość układowa powinna przebiegać według powyższych zasad. W pewnych warunkach możliwe są jednak odstępstwa od tych reguł. W szczególności, jeżeli po zatwierdzeniu układu nastąpi nadzwyczajna zmiana stosunków gospodarczych, która w sposób istotny wpływa na dochody upadłego, upadły oraz każdy z wierzycieli może wystąpić o zmianę układu. Jeżeli natomiast upadły nie wykonuje układu albo jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany, sąd na wniosek wierzyciela lub upadłego albo osoby, która z mocy układu uprawniona jest do wykonania lub nadzorowania wykonania układu, uchyla układ. Sąd zmienia także sposób prowadzenia postępowania z postępowania z możliwością zawarcia układu na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego.

Autor: Przemysław Jamróz