Zgłoszenie wierzytelności jest w zasadzie jedynym możliwym sposobem (środkiem prawnym) dochodzenia zapłaty wierzytelności w postępowaniu upadłościowym a jego całkowite zaniechanie praktycznie pozbawia wierzyciela możliwości odzyskania choćby części należnych od upadłego pieniędzy.

Tym bardziej może dziwić fakt, że przypadki takich zaniechań wśród wierzycieli są wręcz powszechne. Prawdopodobnie wynikają z panującego wśród wierzycieli przekonania, że w związku z ogłoszeniem upadłości dłużnika nie mają oni żadnych szans na uzyskanie czegokolwiek, więc także czas poświęcony na przygotowanie stosownej dokumentacji będzie stracony. Przekonanie takie może się okazać całkowicie błędne, gdyż już samo ogłoszenie upadłości oznacza, że upadły nie jest całkowicie pozbawiony majątku. Warunkiem ogłoszenia przez sąd upadłości jest bowiem wykazanie przez dłużnika, że posiadany przez niego majątek zaspokoi co najmniej koszty postępowania upadłościowego.

W pierwszym rzędzie należy pamiętać o konieczności zachowania terminu do zgłoszenia wierzytelności. Zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (p.u.n.) sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości, w którym min. wzywa wierzycieli upadłego do zgłoszenia wierzytelności w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż miesiąc i nie dłuższym niż trzy miesiące. Postanowienie o ogłoszeniu upadłości podaje się niezwłocznie do publicznej wiadomości przez obwieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (MSiG) oraz publikuje w dzienniku o zasięgu lokalnym. Zakreślony w postanowieniu termin do zgłoszenia wierzytelności biegnie od dnia jego publikacji w MSiG. Nie każda wierzytelność wymaga jednak zgłoszenia. Niektóre z nich są umieszczane na liście wierzytelności z urzędu. Do takich zaliczamy min. należności ze stosunku pracy.

Warunki formalne zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym są określone w art. 239 oraz 240 p.u.n. Zgłoszenia wierzytelności dokonuje się na piśmie w dwóch egzemplarzach. Do pisma zgłaszający wierzytelność dołącza oryginały lub notarialnie poświadczone odpisy dokumentów uzasadniających zgłoszenie (umowy, faktury, oświadczenia o uznaniu długu itp.). Poświadczenia odpisów może dokonać także radca prawny lub adwokat, będący pełnomocnikiem wierzyciela, który zgłasza wierzytelność. W zgłoszeniu wierzytelności należy podać: 1) imię i nazwisko bądź nazwę albo firmę wierzyciela i odpowiednio jego miejsce zamieszkania albo siedzibę; 2) określenie wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi oraz wartość wierzytelności niepieniężnej; 3) dowody stwierdzające istnienie wierzytelności; 4) kategorię, do której wierzytelność ma być zaliczona; 5) zabezpieczenia związane z wierzytelnością oraz oświadczenie wierzyciela, w jakiej prawdopodobnie sumie wierzytelność nie będzie zaspokojona z przedmiotu zabezpieczenia; 6) w razie zgłoszenia wierzytelności, w stosunku do której upadły nie jest dłużnikiem osobistym, przedmiot zabezpieczenia, z którego wierzytelność podlega zaspokojeniu; 7) stan sprawy, jeżeli co do wierzytelności toczy się postępowanie sądowe lub administracyjne; 8) jeżeli wierzyciel jest wspólnikiem albo akcjonariuszem spółki będącej upadłym - ilość posiadanych udziałów albo akcji oraz ich rodzaj. Zgłoszenie wierzytelności powinno być wniesione w dwóch egzemplarzach.

Skutki niedochowania wymogów formalnych zgłoszenia wierzytelności zróżnicowane w zależności od tego, czy mamy do czynienia z wierzycielem - osobą fizyczną, która nie prowadzi działalności gospodarczej, czy też przedsiębiorcą lub profesjonalnym pełnomocnikiem. W przypadku osób fizycznych, ewentualne uchybienia formalne mogą być usunięte w ciągu 7 dni od dnia otrzymania od sędziego komisarza wezwania do ich usunięcia. Dopiero nieusunięcie tych braków będzie skutkowało zwrotem zgłoszenia. Natomiast w przypadku przedsiębiorców lub profesjonalnych pełnomocników (adwokatów i radców prawnych), zgłoszenie wierzytelności nieodpowiadające wymaganiom określonym w art. 239 i 240 p.u.n. lub zawierające inne braki uniemożliwiające nadanie zgłoszeniu biegu podlega zwrotowi bez wzywania do jego uzupełnienia (art. 242 p.u.n.).

Zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym jest wolne od opłat, chyba że następuje po upływie wyznaczonego przez sąd terminu. W przypadku uchybienia terminowi, zgodnie z art. 235 ust. 1 p.u.n. koszty postępowania upadłościowego wynikłe ze zgłoszenia wierzytelności przez wierzyciela po upływie terminu wyznaczonego do zgłaszania wierzytelności, nawet jeżeli opóźnienie powstało bez winy wierzyciela, ponosi wierzyciel, który zgłosił wierzytelność po terminie. Do kosztów, które mogą powstać na skutek uchybienia terminowi zgłoszenia należy w szczególności zaliczyć koszty postępowania dowodowego (mającego na celu ustalenie istnienia zgłaszanej wierzytelności), koszty obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz koszty ewentualnego uznanego sprzeciwu wniesionego przez innego wierzyciela (sprzeciw przeciwko uznaniu spóźnionej wierzytelności).

Autor: Przemysław Jamróz