Jazda bez ważnego biletu może stanowić wykroczenie

Ciężko jest realnie oszacować straty spowodowane korzystaniem przez pasażerów ze środków komunikacji publicznej bez uiszczenia należnej opłaty za przejazd. Ilość ujawnionych przypadków jazdy bez ważnego biletu w żaden sposób nie oddaje skali zjawiska.

Wyspecjalizowani „gapowicze” potrafią skutecznie unikać kontrolerów przez wiele miesięcy lub lat, pomimo tego, że regularnie korzystają z przejazdów. Ale nawet największym specjalistom w tej dziedzinie przytrafia się w końcu czarna seria i w krótkim czasie wzbogacają swoją kolekcję rachunków o kilka opłat dodatkowych za przejazd bez ważnego biletu.

Gapowicze „recydywiści” (gdyż tak są potocznie określani przez windykatorów) w odróżnieniu od „jednokrotnych” rzadko kiedy dobrowolnie decydują się na uiszczenie nałożonej na nich opłaty. Zdobyte wcześniej doświadczenie podpowiada im, że jak zwykle w podobnej sytuacji sprawa ucichnie po kilku wezwaniach do zapłaty. Termin przedawnienia roszczeń z tytułu opłat za przejazd bez ważnego biletu także jest czynnikiem zachęcającym do ignorowania obowiązku spłaty. Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe przewiduje zaledwie roczny termin przedawnienia roszczeń z tytułu opłaty dodatkowej za przejazd bez ważnego biletu. Oczywiście nie zniechęca to niektórych wierzycieli do dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. Jeżeli już zdecydują się na wytoczenie powództwa, tylko nieliczni spośród dłużników są w stanie skutecznie wnieść sprzeciw lub zarzuty a wraz z nim zarzut przedawnienia. W dalszym ciągu jednak stosunek spraw zakończonych wniesieniem powództwa do tych, które idą w kompletne zapomnienie potwierdza obiegowy pogląd podnoszony przez dłużników, iż płacić nie warto. Skuteczność argumentacji wierzyciela podnosi co prawda zapowiedź przekazania danych o wierzytelności i danych dłużnika do biura informacji gospodarczej, jednak istotną barierą jest w tym przypadku minimalna wymagana wartość wierzytelności (liczonej z odsetkami), która uprawnia wierzyciela do realizacji tego uprawnienia (200 zł). W przypadku gapowiczów nierecydywistów wysokość nałożonej opłaty jest z reguły zbyt niska i oscyluje w granicach 120-150 zł.

O ile argumenty i sankcje zapowiadane wobec gapowiczów jednokrotnych są ograniczone w zasadzie tylko do wytoczenia powództwa o zapłatę i egzekucji komorniczej, o tyle w przypadku recydywistów wierzyciel może sięgnąć po dodatkowy (obok przekazania danych do BIG) i być może najważniejszy ze skromnej palety argumentów. Otóż zgodnie z art. 121. § 1. Kodeksu wykroczeń, kto pomimo nieuiszczenia dwukrotnie nałożonej na niego kary pieniężnej określonej w taryfie, po raz trzeci w ciągu roku bez zamiaru uiszczenia należności wyłudza przejazd koleją lub innym środkiem lokomocji, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Ze wskazanego przepisu wynika, iż pierwszy oraz drugi przejazd na gapę w ciągu jednego roku wykroczeniem nie jest, w związku z czym nie może być kwalifikowany jako wykroczenie, jednak już w przypadku trzeciego przejazdu bez biletu w ciągu roku (przy założeniu że opłaty nałożone za dwa poprzednie wyjazdy nie zostały uiszczone) wyczerpuje ustawowe znamiona wykroczenia określanego jako szalbierstwo. Okres jednego roku liczony jest od dnia pierwszego z trzech przejazdów, za które nie uiszczono opłaty (nie chodzi więc o rok kalendarzowy). Wskazany przepis kodeksu wykroczeń nie jest doskonały i rodzi rozliczne wątpliwości (w które jednak wnikać nie ma sensu), jednak wykorzystany jako argument wobec recydywistów może się okazać całkiem skuteczny. Perspektywa spędzenia nawet 30 dni w areszcie, przepracowania kilkudziesięciu godzin na rzecz lokalnej społeczności (względnie potrącenia części osiąganych u pracodawcy dochodów) lub też zapłacenia do 5 000 zł grzywny to znacznie dotkliwsze sankcje niż konieczność zapłacenia opłaty dodatkowej, niewielkich kosztów sądowych lub kosztów egzekucji.

Autor: Przemysław Jamróz