Odpowiedzialność za zobowiązania spółki jawnej

Spółka jawna jest osobową spółką prawa handlowego traktowaną jako najprostsza z form prowadzenia zorganizowanej działalności gospodarczej. Jest przy tym tańszą alternatywą dla innych spółek prawa handlowego, zwłaszcza kapitałowych.

Choć wielu postrzega spółkę jawną jako bardziej sformalizowany odpowiednik spółki cywilnej, to jednak w rzeczywistości różnice są na tyle istotne, że nie pozwalają na traktowanie spółki jawnej w taki właśnie sposób.

Forma spółki jawnej zapewnia zarówno jej wspólnikom jak i wierzycielom większe bezpieczeństwo prowadzenia działalności gospodarczej niż spółka cywilna. Nie oznacza to jednak, iż osobisty majątek wspólników znajduje się poza zasięgiem wierzycieli. Nie można więc mówić o wyłączeniu tej odpowiedzialności lecz jedynie jej ograniczeniu, co odróżnia ją od spółki cywilnej.

Wspólnicy zawiązujący spółkę jawną wnoszą do niej określone wkłady. Wniesienie wkładów jest obowiązkiem wspólników wynikającym z art. 3 Kodeksu spółek handlowych. Także umowa spółki jawnej musi zawierać informacje o rodzaju wkładów wniesionych przez każdego ze wspólników i oznaczenie ich wartości. Wkłady wnoszone przez wspólników oraz mienie nabyte w czasie jej trwania stanowi majątek spółki jawnej. Pod pojęciem mienia należy rzecz jasna rozumieć własność i inne prawa majątkowe, np. użytkowanie wieczyste (zgodnie z art. 44 Kodeksu cywilnego). W odróżnieniu od spółki cywilnej, majątek spółki jawnej jest majątkiem odrębnym od majątku wspólników.

Na tym tle inaczej wygląda kwestia odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki. Zgodnie z art. 22 § 2 k.s.h., każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, z uwzględnieniem art. 31 k.s.h. Natomiast powołany art. 31 wprowadza zasadę subsydiarnej (pomocniczej) odpowiedzialności wspólnika polegającą na tym, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Art. 31 k.s.h. mówi jedynie o możliwości prowadzenia egzekucji, w związku z czym nie ma przeszkód do tego aby wierzyciel spółki, zanim jeszcze egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna wystąpił przeciwko wspólnikowi z powództwem o zapłatę (art. 31. § 2 k.s.h.). Natomiast na mocy art. 31. § 3 k.s.h. subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie dotyczy zobowiązań powstałych przed wpisem spółki do rejestru.

Wykreślenie spółki z rejestru również nie wyłącza odpowiedzialności jej wspólników. Regulacje w tym przedmiocie znajdują się w przepisach procedury cywilnej. Zgodnie z art. 778 (1) k.p.c. tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce jawnej, spółce partnerskiej, spółce komandytowej lub spółce komandytowo-akcyjnej sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna.

Zasadą jest, że wspólnik spółki jawnej ponosi odpowiedzialność za jej zobowiązania powstałe w czasie, gdy był jej wspólnikiem. Od tej zasady wprowadzono jednak odstępstwa prowadzące do rozszerzenia zakresu odpowiedzialności. Wyjątki te związane są min. z przystąpieniem nowego wspólnika do istniejącej spółki jawnej. Wspólnik przystępujący do spółki jawnej nie znajduje się w pozycji uprzywilejowanej względem innych wspólników co powoduje, że odpowiada zarówno za zobowiązania spółki powstałe od momentu jego przystąpienia do spółki, jak i zobowiązania istniejące przed dniem jego przystąpienia do istniejącej spółki jawnej, z wyłączeniem zobowiązań powstałych przed dniem wpisania spółki do rejestru.

Autor: Przemysław Jamróz