Pułapki umów leasingowych

Leasing jest wśród przedsiębiorców chyba najpopularniejszą formą finansowania zakupu środków trwałych i pojazdów. Jest także dość niebezpieczną alternatywą kredytu, gdyż restrykcyjne warunki unormowań kodeksu cywilnego oraz umów leasingowych mogą doprowadzić przedsiębiorcę do dużych problemów finansowych.

Warto więc, jak w przypadku każdego innego kontraktu, zapoznać się szczegółowo z zasadami obowiązującymi u konkretnego leasingodawcy i przewidzieć ewentualne negatywne następstwa niektórych zdarzeń, w tym niezależnych od leasingobiorcy.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na kwestie związane z utratą (kradzieżą) lub zniszczeniem przedmiotu leasingu w trakcie trwania umowy, co w szczególności dotyczy pojazdów oraz sprzętu elektronicznego. Należy zwrócić uwagę na konstrukcję umowy ubezpieczenia, gdyż nie każde zapewnia pełne odszkodowanie za utracony przedmiot leasingu. Umowa ubezpieczenia oraz zapisy umowy leasingu powinny gwarantować wypłatę przez ubezpieczyciela pełnej ceny leasingowanego sprzętu, jednak za taką gwarancję trzeba dodatkowo zapłacić. W pozostałych przypadkach leasingodawca może się domagać wyrównania przez klienta różnicy pomiędzy kwotą uzyskanego odszkodowania a sumą rat pozostałych do zakończenia umowy. W przypadku aut, których cena spada wraz z wiekiem relatywnie szybko, kwoty mogą się okazać znaczne.

Kolejna kwestia to zaległości płatnicze leasingobiorcy. Zarówno przepisy kodeksu cywilnego jak i uregulowania umów leasingowych są ukształtowane restrykcyjnie. W zasadzie już zaległość w płatności jednej raty może skutkować wypowiedzeniem umowy leasingu. Praktyka leasingodawców w tym zakresie bywa różna – zdarzają się nadal tacy, którzy skwapliwie wykorzystują każde potknięcie klienta, bo wypowiedziana umowa wymaga jej wznowienia a to wiąże się najczęściej z dodatkowymi opłatami stanowiącymi przychód leasingodawcy. Opłata za wznowienie umowy może także rosnąć wraz z ilością zaległych rat. Leasingobiorca staje w takiej sytuacji przed alternatywą: zwrócić przedmiot leasingu ryzykując tym, że będzie musiał dodatkowo dopłacić znaczną różnicę pomiędzy jego wartością a sumą pozostałych do spłaty rat lub ponieść znaczne koszty reaktywacji umowy i spłaty zaległych rat. Co więcej, negocjacje w sprawie wysokości opłat za wznowienie umowy spotykają się niechętną reakcją leasingodawców.

Problem dodatkowych opłat za formy wznawiania umów leasingowych pojawił w jednym z najnowszych orzeczeń Sądu Najwyższego. Dotychczasowa praktyka firm leasingowych polegała na wznawianiu umów leasingu bez zachowania formy pisemnej – z podpisami obu stron. Umowy były wznawiane najczęściej w formie elektronicznej. Tymczasem w wyroku z dnia 29 kwietnia 2016 r., sygn. akt I CSK 283/15 SN uznał, że wznowienie umowy, bez względu na to, czy jest to leasing finansowy czy operacyjny, powinno nastąpić na piśmie. Otwiera to zdaniem prawników drogę do dochodzenia zwrotu opłat dodatkowych za wznowienie umów, jeżeli forma pisemna nie zastała zachowana. Ponadto, Sąd Najwyższy zakwestionował praktykę wypowiadania umów leasingowych bez wyznaczania dodatkowego terminu na spłatę zaległości, co było nieraz praktykowane w przypadku leasingu operacyjnego.

Bardzo istotną kwestią jest możliwość zmiany warunków spłaty oraz wysokości rat w czasie trwania umowy. Umowa powinna taką możliwość dopuszczać bez konieczności wnoszenia wygórowanych opłat. W praktyce jednak, większość leasingodawców zastrzega możliwość zmiany warunków spłaty (ale ich nie gwarantuje) tylko wówczas, gdy umowa nie jest wypowiedziana. Jeżeli dojdzie do jej wypowiedzenia, przedsiębiorca dążący do obniżenia wysokości rat w pierwszej kolejności będzie zmuszony uiścić zaległe raty, wnieść dodatkową opłatę za wznowienie umowy i dopiero wówczas wnioskować o zmianę warunków spłaty (oczywiście za dodatkową opłatą). Jeżeli leasingodawca nie wyrazi zgody na zmianę warunków, przedsiębiorca może nie być w stanie udźwignąć kolejnych rat i znajdzie się w punkcie bez wyjścia.

W każdym przypadku należy także przeanalizować zapisy umowy w przedmiocie innych obowiązków nakładanych na leasingobiorcę, w szczególności obowiązku serwisowania pojazdu w autoryzowanych warsztatach lub ponoszenia we własnym zakresie kosztów ubezpieczeń leasingowanego sprzętu.

Autor: Przemysław Jamróz