Windykacja wierzytelności bankowych

Wiele startujących firm windykacyjnych ma ogromne aspiracje na zajmowanie się obsługą wierzytelności bankowych. Wynika to z kilku powodów - jeden bank jest w stanie zupełnie zaspokoić firmę windykacyjną zmuszając ją do powiększenia zespołu.

Innym powodem jest fakt, że wierzytelności bankowe są dość łatwe w obsłudze, doświadczeni windykatorzy czasami mawiają, że windykacja wierzytelności bankowych to „windykacyjne przedszkole” w którym stawia się pierwsze kroki zarówno w negocjacjach jak i znajomości przepisów prawa. Wierzytelności bankowe są zazwyczaj bezsporne i zasadne a zatem dochodzenie ich na drodze sądowej i egzekucyjnej jeszcze łatwiejsze niż negocjacje z dłużnikiem.

Na rynku działa kilkadziesiąt firm windykacyjnych obsługujących głównie wierzytelności bankowe. Nie jest jednak kwestią tak oczywistą i łatwą jakby się mogło wydawać obsługiwanie sektora bankowego. Poza tym aby posiadać odpowiednią wiedzę na temat prawa bankowego trzeba wykazywać się spełnianiem odpowiednich warunków technicznych i finansowych dla zapewnienia obsługi wierzytelności. Pierwszą poważną restrykcją jest ustawa o ochronie danych osobowych (wraz z aktami niższego rzędu) oraz konieczność zgłoszenia do Generalnego Inspektora Danych Osobowych baz danych oraz ustanowienie Administratora Bezpieczeństwa Informacji. Niby nic wielkiego, jednak zważywszy na fakt, że firmy windykacyjne administrują danymi osobowymi zakwalifikowanymi jako dane wrażliwe wymagają one szczególnych zabezpieczeń. Ponadto Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych może nie wyrazić zgody na rejestrację bazy danych, a bez danych osobowych niestety nie ma możliwości obsługi windykacyjnej wierzytelności.

Banki w Polskim systemie prawnym są firmami szczególnymi i podlegają ścisłym restrykcjom ustawy prawo bankowe. Bank niezależnie od swojej wielkości oraz formy prawnej podlega kontroli Komisji Nadzoru Finansowego (do końca 2007 roku funkcjonowała Komisja Nadzoru Bankowego), która prowadzi działalność nadzorczą nad działalnością banków. Banki mogą być tworzone w formie spółek akcyjnych oraz w formie spółdzielni jako banki spółdzielcze. W przeważającej większości te drugie są znacznie mniejsze od tych utworzonych w formie spółek akcyjnych, co za tym idzie banki w formie S.A. stanowią ciekawszy kąsek dla windykatorów. Nie zmienia to jednak tego, że zainteresowaniem cieszą się również banki spółdzielcze, a niektóre z nich potrafią przekazać do windykacji zaledwie kilkanaście zleceń. Biorąc pod uwagę koszty operacyjne obsługa banków spółdzielczych może okazać się średnioopłacalna. Wymogi są jednakowe dla wszystkich form prawnych banków.

Po spełnieniu wymogów związanych z administrowaniem danych osobowych pozostają wymogi wyrażone w ustawie prawo bankowe. Zgodnie z treścią jej art. 6a ust. 1 ppkt. 1 lit. l bank może, w drodze umowy zawartej na piśmie, powierzyć przedsiębiorcy lub przedsiębiorcy zagranicznemu wykonywanie usługi windykacji należności banku. Art. 6 prawa bankowego mówi, że powierzenie takiej czynności powinno zostać zawarte w formie pisemnej, nie stwierdza jednak, że zawarcie umowy w innej formie powoduje jej nieważność a zatem na podstawie art. 74§ 1 kodeksu cywilnego zawarcie umowy właśnie w formie pisemnej ma jedynie charakter dowodowy. Zgodnie z art. 74 § 3 k.c., przedsiębiorców nie obowiązują negatywne skutki związane z niedochowaniem formy pisemnej przy zawieraniu umowy outsourcingowej. Mimo pojawiającej się tutaj lex imperfecta umowa ustna ma charakter jedynie teoretyczny i wszelkie umowy tego typu powinny być zawierane w formie pisemnej, chociażby ze wzgląd na art. 6c ust. 3 pkt 1 prawa bankowego, zgodnie z którym Komisja Nadzoru Finansowego może zażądać przedstawienia jednego z egzemplarzy umowy. Zgodnie natomiast z art. 6d ust. 2 pkt 2, mówiący o tym, że Komicja Nadzoru Finansowego wymaga draftu umowy, która jest wymaganym załącznikiem wniosku o wydanie zezwolenia KNB przewidzianego w art. 6d. Ujawnienie faktu, iż umowa outsourcingowa została zawarta w formie ustnej, może skutkować zastosowaniem przez nadzór bankowy odpowiednich środków administracyjnoprawnych pod adresem danego banku.

Zgodnie z treścią art. 6a ust. 5 prawa bankowego do wniosku o udzielenie zezwolenia przez KNF załącza się następujące dokumenty i informacje:

1. dokumenty dotyczące działalności gospodarczej przedsiębiorcy lub przedsiębiorcy zagranicznego, który ma wykonywać powierzone czynności,
2. projekt umowy, która ma być zawarta z przedsiębiorcą lub przedsiębiorcą zagranicznym,
3. plany działania zapewniające ciągłe i niezakłócone prowadzenie działalności w zakresie objętym umową,
4. opis rozwiązań technicznych i organizacyjnych, zapewniających bezpieczne i prawidłowe wykonywanie powierzonych czynności, w szczególności ochronę tajemnicy prawnie chronionej,
5. opis zasad zarządzania ryzykiem związanym z powierzeniem wykonywania czynności,

Zgłoszenie o którym mowa w przytoczonym przepisie powinno zostać wysłane do Komisji Nadzoru Finansowego przez bank, nie zaś przez drugą stronę umowy - z reguły instytucją nie bankową a więc nie podlegającą nadzorowi Komisji.

Od dłuższego czasu firmy współpracujące z bankami przystąpiły i podpisały kodeks etyki zawodowej opracowany przez Konferencję Przedsiębiorców Finansowych. Dbanie o właściwe relacje z klientami banku jest z tego punktu bardzo ważne z uwagi na art. 6b ust. 1 prawa bankowego, który mówi, że odpowiedzialności przedsiębiorcy lub przedsiębiorcy zagranicznego wobec banku za szkody wyrządzone klientom wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, nie można wyłączyć ani ograniczyć.

Do tego ustawa nakłada dalsze restrykcje i na podstawie art. 6c. Powierzenie przez bank wykonywania stale lub okresowo czynności, może nastąpić po spełnieniu następujących warunków:

1. bank i przedsiębiorca będą posiadać plany działania zapewniające ciągłe i niezakłócone prowadzenie działalności w zakresie objętym umową,
2. powierzenie wykonywania czynności nie wpłynie niekorzystnie na prowadzenie przez bank działalności zgodnie z przepisami prawa, ostrożne i stabilne zarządzanie bankiem, skuteczność systemu kontroli wewnętrznej w banku, możliwość wykonywania obowiązków przez biegłego rewidenta upoważnionego do badania sprawozdań finansowych banku na podstawie zawartej z bankiem umowy oraz ochronę tajemnicy prawnie chronionej,
3. bank uwzględnia ryzyko związane z powierzeniem wykonywania czynności w systemie zarządzania ryzykiem.

Ponadto bank zawiadamia Komisję Nadzoru Finansowego:

1. co najmniej 14 dni przed dniem zawarcia umowy przewidującej możliwość powierzenia wykonywania czynności, lub takiej umowy przewidującej, że powierzone czynności będą wykonywane poza terytorium państwa członkowskiego
2. niezwłocznie - o powierzeniu wykonywania

Bank zobowiązany jest z mocy ustawy do prowadzenia ewidencji umów, która musi zawierać co najmniej:

1. dane identyfikujące przedsiębiorców lub przedsiębiorców zagranicznych, z którymi zostały zawarte umowy powierzające wykonywanie czynności,
2. zakres powierzonych czynności i miejsce ich wykonywania,
3. okres obowiązywania umów.

Jak widać umowy zawierane z bankami nie należą do najłatwiejszych - umów pospolitych sporządzanych z innymi przedsiębiorcami zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego. Poza specjalną formą umowy oraz wymaganiami stawianymi przez ustawę oraz Komisję Nadzoru Finansowego istnieją również inne wymagania ustawowe.

Przytoczone powyżej nie wyczerpują w pełni zagadnienia obsługi wierzytelności bankowych, ograniczeń i zastrzeżeń ustawowych jest znacznie więcej. Ponadto warto jest znać dotychczasowe orzecznictwo urzędu ochrony konkurencji konsumenta oraz rozwiązania technologiczne dzięki którym istnieje możliwość integracji infrastruktury IT. Młode firmy powinny rzeczywiście zastanowić się nad tym, czy rzeczywiście klient bankowy jest tak bardzo ważny, szczególnie w początkowym etapie rozwoju. Po skalkulowaniu może się bowiem okazać, że przygotowania do samego przyjęcia zleceń są zbyt przewlekłe a ten czas można poświęcić innym niemniej dochodowym klientom.